Przedstawienia

Czas akcji:
Miejsce akcji:
Obsada:
Druk:

Scena pierwsza odbywa się w bufecie aktorskim w MChATcie zimą roku 1940. Aktor Kaczałow prosi bufetowego Jermołaja o wodę spod kiszonych ogórków i z trudnością usiłuje powtarzać tekst. Do bufetu wchodzi Helena Bułhakow. Rozmawiają o złym samopoczucie Michaiła Bułhakowa spowodowanym odrzuceniem i zakazem wystawiania jego ostatniej sztuki, która nie zyskała akceptacji Stalina. Do bufetu wchodzi aktor Bierkow i Olga Knipper-Czechow. Oni też interesują się losami pisarza. W bufecie zjawia się także oficer śledczy Szywarow, po chwili wychodzi razem z Bierkowem. Okazuje się bowiem, że próba została odwołana z powodu pogrzebu strażaka. Na scenę wchodzi Olga Bokszańska, siostra żony Bułhakowa. Helena prosi ją o przepisywanie powieści, którą pisze jej mąż. Po przepisaniu chce umieścić tekst w słoikach po ogórkach i zakopać. Z dalszej rozmowy dowiadujemy się, że Bułhakow jest chory, a powieść, którą pisze to "Mistrz i Małgorzata". Na scenę wraca śledczy Szywarow, a jego ukazanie się poprzedza pogrzebowa muzyka. Szywarow kokieteryjnie rozmawia z Heleną o sztuce. Na scenę wkracza pracownik NKWD Prawdin, który informuje Szywarowa, że nie może odszukać dramatopisarza i satyryka Erdmana.
Scena druga rozpoczyna się w pokoju do specjalnych przesłuchań na Łubiance, gdzie Czertow przesłuchuje taśmę z nagraniem intymnego spotkania Francuza i Nataszy Bierkow, żony aktora. Wchodzą Szywarow i Prawdin i odrywają go od tego pasjonującego zajęcia. Szywarow wysyła Czertowa po teczkę Bułhakowa. Gdy ten wraca, Szywarow krytykuje jego sposób prowadzenia teczek. Nazywa teczki powieściami i wymaga, aby miały swoją dramaturgię. Tłumaczy, że teczka powinna zainteresować czytelnika, więc musi mieć żywą akcję, rytm i zakończenie. Lekcję dramaturgii uzupełniają odgłosy krzyków i uderzeń zza sceny. Szywarow tłumaczy Czertowowi, że ich praca jest sztuką. Zza sceny dobiegają krzyki, stłumiony bełkot a potem strzał. Szywarow postanawia udzielić Czertowowi lekcji sztuki przesłuchiwania. Czertow wprowadza aktora Bierkowa. Szywarow upokarza aktora i drwi z niego, a na koniec odtwarza mu zapis dźwiękowy z seksualnego stosunku jego żony z Francuzem. Na tym kończy lekcję i wyprasza Czertowa i Prawdina. Na scenie pozostaje sam z Bierkowem. Bierkow okazuje się być zaufanym informatorem Szywarowa i odgrywa rolę inspiratora twórczości Bułhakowa. Informuje Szywarowa o stanie psychicznym pisarza i jego planach. Poznajemy sens intrygi, jaką prowadzi Szywarow. Stara się mieć wpływ na umysłowość artysty, ingerować w kształt i treść jego sztuk i w ten - pośredni sposób - wywierać wpływu na samego Stalina. Dba też o zaspokojenie gustów muzycznych Ławrentija Berii, szefa NKWD. Scenę kończy wejście Prawdina, który informuje, że przyszedł baron Steiger.
Scena trzecia rozgrywa się w mieszkaniu Bułhakowa. Krząta się w nim Olga. W jednym z pokoi śpi Bułhakow, w drugim siedzi Bierkow i czyta fragmenty "Mistrza i Małgorzaty". Jest zachwycony postacią Wolanda. Do mieszkania wraca zziębnięta Helena. Bierkow wspomina, że już od trzech godzin czyta powieść, którą dał mu Bułhakow. Helena jest zdziwiona. Rozmawiają przy herbacie. Miałką wymianę zdań przerywa widok półnagiej kobiety, która przebiega za oknem balkonowym. Znika tak szybko, że nie można ustalić, czy na szyi ma korale, czy krew. Helena przypuszcza, że to żona sąsiada, której kot wyżarł wczoraj krupnik na balkonie. Do akcji sztuki zaczynają wkraczać postacie z "Mistrza i Małgorzaty". Salonowa rozmowa Bierkowa z Olgą i Heleną trwa dalej. W końcu Bierkow wychodzi, a Olga daje wyraz swojemu przerażeniu, że Bułhakow dał Bierkowowi maszynopis powieści. Helena nie widzi powodu do obaw, bo "oni" i tak wiedzą. Do mieszkania puka i wchodzi poszukiwany Nikołaj Erdman. Opowiada, jak na rozkaz Stalina został wygnany z Moskwy za pisanie chuligańskich wierszyków, a w jego obronie stanął tylko Bułhakow. Jakiś mężczyzna puka do drzwi i wręcza Helenie bukiet róż. Helena i Erdman w dalszej rozmowie opisują sytuację w Moskwie, gdzie fala aresztowań dotyka ludzi ze świata sztuki. Pod koniec sceny w drzwiach pokoju staje Bułhakow. Ma ciemne okulary, jest bardzo blady i nie może nic powiedzieć. Erdmanowi to nie przeszkadza, bo jak twierdzi, rozumie się z Bułhakowem bez słów.
W scenie czwartej wracamy do bufetu aktorskiego w MChATcie. Bufetowy Jermołaj zakazuje Anuszce wpuszczać kota do bufetu. Z głośnika słychać próbę "Wiśniowego sadu". Aktor Kaczałow pije wódkę i rozmawia z bufetowym. Wchodzi Erdman, a Kaczałow wita go z histeryczną uniżonością. Zaprasza go na wódkę, któremu to zaproszeniu Erdman z oporami ulega. Na scenę wbiega Bierkow. Rozmawiają o tym, jak napisać list do Stalina z prośbą, aby ten, jakimś dobrym słowem dodał otuchy choremu Bułhakowowi. Po wypiciu butelki Erdman i Kaczałow wychodzą. Pozostali Bierkow i Jermołaj rozmawiają na temat wątroby bufetowego, która, jak twierdzi znajomy Bierkowa, specjalista od czarnej magii, może być chora. Wyczuwalne staje się, że za dekoracjami czai się Woland i jego paskudny kot. Na scenę wchodzi Helena, która chce kupić od Jermołaja słoiki po ogórkach. Ten, naciskany przez Bierkowa, zgadza się i wychodzi, aby ich poszukać. Wbiega Olga Bokszańska i wzywa Bierkowa na próbę. Bierkow łapie się za głowę i wybiega. Okazuje się, że to, co dzieje się w bufecie skutecznie rozbija próbę "Wiśniowego sadu". Na scenie brak Kaczałowa, co wywołuje spore zamieszanie. Do bufetu wbiega rozwścieczona Olga Knipper, a za nią inspicjent z kroplami. Wchodzi Kaczałow i Bierkow. Kaczałow pada na kolana przed Olgą i długo przeprasza za swoją nieobecność na scenie. Olga stopniowo daje się uspokoić i ubłagać. Do końca sceny czujemy obecność kota i Wolanda. Jermołaj wręcza słoiki po ogórkach Bierkowowi.
W scenie piątej wracamy do pokoju przesłuchań na Łubiance. Prawdin i Szywarow przesłuchują Erdmana. Szywarow, strzelając w powietrze z rewolweru, wypytuje pisarza, po co przyjechał do Moskwy. Przerażony Erdman wyjaśnia, że chce pożegnać się z umierającym przyjacielem Bułhakowem. Szywarow szantażem zmusza Erdmana, aby ten przeprowadził merytoryczną korektę libretta, które sam Szywarow napisał dla zespołu pieśni i tańca NKWD. Erdman, chcąc nie chcąc, siada do pracy. Szywarow wychodzi. Do pokoju wchodzi Bierkow z płytami z muzyką Rachmaninowa dla Berii. Traktuje Erdmana jak pracownika NKWD i opowiada mu, co wie na temat powieści Bułhakowa. Erdman stanowczo zakazuje mu dalej zajmować się tą sprawą. Bierkow przyjmuje rozkaz z szacunkiem i zrozumieniem. Przy okazji referuje Erdmanowi sprawę swojej żony, która odsiaduje wyrok pięciu lat łagru w okolicach Workuty za współpracę z francuskim szpiegiem i kochankiem. Erdman wychodzi, a do pokoju wraca Szywarow, informując Bierkowa, że jego żona została przeniesiona z Workuty do Magadanu. Scenę kończy Prawdin. Melduje, że znów przyszedł baron Steiger.
Ostatnia, szósta scena odbywa się nocą za kulisami teatru. Wchodzi Anuszka z kubłem i miotłą, a za nią Jermołaj. Anuszka sprząta po uroczystościach pogrzebowych Bułhakowa, które właśnie się zakończyły. Za dekoracjami kryje się Bierkow. Jermołaj odkrywa go przez przypadek i rozmawiają o wieczności. Jermołaj wychodzi, a na scenę wtacza się pijany Kaczałow i rozmawia z Bierkowem o sztuce udawania i pozorów. Kaczałow wychodzi w obawie przed burzą. Wchodzi Anuszka, a Bierkow pyta, czy to ona rozlała olej słonecznikowy. Anuszka naciskana przyznaje się i usiłuje wyrzucić Bierkowa z teatru. Bierkow wybiega, a ona wychodzi zaraz po nim. Po krótkiej przerwie na scenę wchodzą Olga, Helena i Erdman. Olga i Erdman usiłują jakoś rozładować ponurą sytuację i bez widocznych efektów schodzą ze sceny. Helena zaczyna spazmatycznie płakać, a na scenę wkracza postać w masce i ciemnym płaszczu. To przebrany Bierkow, który usilnie namawia Helenę, aby chroniła powieść ukrytą w słoikach. Prawdin i Czertow chwytają go, okrutnie biją i kopią. Z boku stoi i patrzy na to Szywarow. Usiłuje wykorzystać sytuację i odebrać powieść Helenie. Gdy ta się opiera, próbuje wzbudzić w niej zazdrość i ujawnia romans jej męża z przed kilku lat z Małgorzatą Smirnow. Helena broni stanowczo powieści, czym wzbudza zachwyt Szywarowa.

Ukryj streszczenie