Opera w 4 aktach; libretto: Francesco Piave, wg Victora Hugo.
Prapremiera: Wenecja 9 III 1844,
Premiera polska: Warszawa 1851.
Osoby: Don Carlos (Karol V), król Hiszpanii - baryton; Don Ruyz Gomez de Silva - bas; Elwira, jego siostrzenica - sopran; Ernani, zbójca - tenor; Joanna - mezzosopran; Riccardo, giermek króla - tenor; Jago, giermek Silvy - bas; zbójcy, rycerze, szlachta, elektorzy, damy dworu, żołnierze i gwardia królewska, paziowie, służba, lud.
Akcja rozgrywa się w Hiszpanii i w Akwizgranie w 1519 r.
Akt I. Odsłona 1. Władający Hiszpanią na początku XVI w. król Filip I wyzuł z dziedzictwa rodzinę Don Juana Aragońskiego. Don Juan, szukający pomsty na synu Filipa, Don Carlosie, uszedł w góry Aragonii i zgromadziwszy zbójecką drużynę, stanął na jej czele, przybierając imię Ernaniego. Zbójców niepokoi posępna twarz wodza i jego smutek; Ernani opowiada im o swej miłości do pięknej Elwiry, siostrzenicy starego granda hiszpańskiego, Don Ruyza Gomeza de Silvy (aria "Merce, diletti amici"). Miłość ta jest wzajemna, lecz do uszu Ernaniego dotarła wieść, iż podstarzały arystokrata sam kocha się w Elwirze i zamierza ją poślubić. Widząc rozpacz Ernaniego, wierni zbójcy postanawiają porwać Elwirę.
Odsłona 2. W zamku hrabiego Silvy Elwira z rozpaczą myśli o ślubie, który ma połączyć ją z krewniakiem. Marzy, by Ernani przybył i uwolnił ją od grożącego niebezpieczeństwa, marzy o szczęściu przy boku ukochanego (aria "Ernani, involami"). Pod nieobecność Silvy pojawia się w zamku późnym wieczorem sam Don Carlos, który od dawna pała miłością do Elwiry. Czułymi słowami i obietnicami licznych zaszczytów Stara się nakłonić ją do wzajemności (aria "Vieni meco"); Elwira jednak z szacunkiem, lecz stanowczo odtrąca wszelkie zakusy króla. Don Carlos posuwa się do gróźb, a nawet chce użyć przemocy. Na tę scenę przybywa Ernani, który zakradł się tej nocy do zamku Silvy, pragnąc ujrzeć ukochaną. Obaj rywale dobywają szpad. Ale oto powraca właśnie z podróży gospodarz zamku, a za nim cały orszak hiszpańskiej szlachty. Zdumienie Silvy wobec zaskakującej sytuacji przeradza się w gorzki żal przede wszystkim do Elwiry, która - jak sądzi - zdradziła jego zaufanie i ściągnęła hańbę na jego siwą skroń (aria Inlelice! e tu credevi"). Pragnąc się zemścić na rywalach, wzywa ich do walki. W tym momencie przybywający z jakąś wieścią giermek zwraca się do króla i sprawia, że wszyscy poznają w nieznanym szlachcicu władcę Hiszpanii. Silva, grand hiszpański, zawsze wierny tronowi, skłonny jest przypuszczać, iż źle zrozumiał intencje Carlosa. Oddawszy zatem należną cześć majestatowi, zaprasza króla w gościnę; Ernaniemu udaje się ujść.
Akt II. Ernani, tym razem przebrany za pielgrzyma, pojawia się ponownie w zamku Silvy w dniu, gdy ten święcić ma zaślubiny z Elwirą. W ślad za nim wpada na zamek król na czele zbrojnych żołnierzy w pościgu za głośnym zbójcą. Dla Silvy jednak prawo gościnności jest święte, więc choć poznał Ernaniego i wie, że ten odebrać mu chce Elwirę, odmawia stanowczo wydania go królowi, mimo iż Don Carlos groźnie żąda głowy Ernaniego lub głowy samego Silvy, jako buntownika. Mściwy król zabiera z sobą Elwirę, obiecując zwrócić ją... w zamian za wydanie Ernaniego. Silva jest nieugięty - dopiero po odjeździe Don Carlosa wypuszcza Ernaniego z kryjówki i wyzywa go na pojedynek. Ernani nie chce przyjąć walki ze znacznie słabszym od siebie starcem, a przy tym swoim wybawcą. Co więcej, otwiera on Silvie oczy na prawdziwe pobudki postępowania Don Carlosa. Teraz wspólne pragnienie zemsty jednoczy rywali. Za cenę tej zemsty oddaje Ernani Silvie własne życie. Wręcza mu swój róg, przysięgając zabić się sam, gdy jego dźwięk posłyszy.
Akt III. Ernani i Silva zgodnie wyruszają w pościg za królem. Docierają do Akwizgranu, gdzie Don Carlos ma niebawem koronować się na cesarza Niemiec. Tam wraz z resztą spiskowców spotykają, się w podziemnym grobowcu cesarza Karola Wielkiego. Niestety spisek zostaje wykryty, a sprzysiężeni skazani na śmierć. Jednakże wstawiennictwo Elwiry tak wzrusza i odmienia serce Don Carlosa, opromienionego właśnie świeżym majestatem cesarskiej władzy, że ułaskawia on skazańców, a co więcej, rezygnując ze swych osobistych pragnień, oddaje Elwirę - Ernaniemu (aria i scena "O sommo Carlo").
Akt IV. Nie było jednak dane Ernaniemu zaznać szczęścia przy ukochanej: mściwy Silva czuwa, i gdy Ernani wraz z Elwirą święcą w Saragossie dzień swych zaślubin, fatalny głos rogu przypomina o przysiędze. Wierny honorowi, odbiera sobie Ernani życie u stóp Elwiry.
Opera "Ernani" oparta jest na dramacie Victora Hugo "Hernani albo Cześć kastylijska". Libretto opracował młody wówczas poeta Francesco Piave (później jeden z najbardziej wziętych librecistów swojej epoki). Opera skomponowana w przeciągu zaledwie jednego miesiąca nie jest całkowicie wyrównana pod względem artystycznym - obok miejsc wywierających potężne wrażenie zawiera i słabsze lub zgoła banalne - mimo to jednak premiera "Ernaniego" stała się poważnym sukcesem kompozytora. Przyczyniła się do tego melodyjność i efektowność partii solowych, piękne chóry, a także tematyka w miarę rozwoju akcji przesuwająca się stopniowo od tragedii jednostki w kierunku wielkiego dramatu patriotycznego. Zresztą i dziś najpoważniejsze sceny operowe świata wystawiają "Ernaniego" z dużym powodzeniem.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
