Opera w 3 aktach; libretto: Raniero da Calzabigi.
Prapremiera: Wiedeń 5 X 1762.
Premiera polska: Warszawa 1776.
Osoby: Orfeusz - alt (w wersji francuskiej - tenor) i Eurydyka - sopran; Amor (Eros) - sopran; pasterze, pasterki, furie, błogosławione duchy.
Akcja rozgrywa się w Grecji w czasach bajecznych.
Akt I. Scena przedstawia gaj, w którym znajduje się grobowiec zmarłej żony Orfeusza - Eurydyki. Przybywają tu nimfy i pasterze, by złożyć jej ofiarę. Orfeusz w błagalnych słowach prosi bóstwa, by przywróciły życie jego ukochanej żonie. Gotów jest nawet zejść do krainy podziemi, aby zabrać ją na powrót między żywych. Rozpacz wiernego małżonka wzruszyła serce Zeusa, który za pośrednictwem Amora daje Orfeuszowi zezwolenie na zejście do krainy cieniów. Stawia jednak warunek: śpiewak nie spojrzy na żonę przed przekroczeniem brzegów Styksu - rzeki dzielącej świat żywych i umarłych. Orfeusz godzi się, ponieważ wierzy, że śpiewem swym wzruszy bóstwa podziemi, i pozwolą mu one zabrać Eurydykę.
Akt II. Orfeusz staje przed bramami królestwa zmarłych. Uderza w struny swej liry, a jego muzyka łagodzi gniew furii, broniących wejścia do państwa podziemi. Śpiewak wchodzi bez przeszkód do siedziby szczęśliwych duchów, zamieszkujących Pola Elizejskie, i tam spotyka ukochaną Eurydykę.
Akt III. Ponownie złączeni małżonkowie rozpoczynają wędrówkę, która ma zaprowadzić ich na ziemię, między żywych ludzi. Orfeusz pamięta o warunkach postawionych przez Zeusa, prowadzi więc Eurydykę za rękę nie patrząc na nią. Zdumiona tym kobieta zaczyna się niepokoić i wątpić w jego miłość. Z rozpaczy słabnie i chwieje się na nogach, a gdy Orfeusz, zapominając o warunku Zeusa, zwraca się ku niej czule, Eurydyka pada bez życia. Tu libretto operowe, posłuszne konwencjom epoki, zmienia finał mitycznej tragedii, prowadząc do szczęśliwego zakończenia: zrozpaczony Orfeusz pragnie odebrać sobie życie, lecz Amor wytrąca mu sztylet z ręki i przywraca do życia Eurydykę.
Muzyka "Orfeusza i Eurydyki" jest odzwierciedleniem reformatorskich idei Glucka. Wprowadza on tu znacznie większe niż poprzednio zróżnicowanie charakteru recytatywów, odrzuca schemat arii da capo i pustą wirtuozerię wokalnych partii, cechującą szkołę neapolitańską, zwiększa też znacznie rolę orkiestry oraz wzbogaca partie chóru i baletu, idąc w tym za tradycjami opery francuskiej - jednakże chóry i sceny baletowe mają u niego zawsze treściowe uzasadnienie i są wplecione bezpośrednio w tok akcji. W całości dzieła, w zestawieniu z innymi operami współczesnymi, widać ogromne pogłębienie środków dramatycznego wyrazu oraz - bodaj że po raz pierwszy na gruncie muzyki operowej - bezpośrednią zależność muzycznej formy poszczególnych numerów od treści odpowiedniej partii libretta. "Orfeusz i Eurydyka" Glucka istnieje w dwóch różniących się wersjach - włoskiej (wcześniejszej) i francuskiej.
Źródło: Przewodnik Operowy, Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
