Przedstawienia

Czas akcji: XX wiek.
Miejsce akcji: powiat sokólski.
Obsada: 10 ról męskich, 4 role kobiece.

Nieprawdopodobna historia w czternastu scenach.

I. Lucyper. Bondar, Marczuk, Charyton i Pałaszka siedząc na ławce przed domem, rozmawiają. Zaczepia ich wędrowny handlarz - Żyd Rodszyld. Chcąc trafić w ich gusta, usiłuje wybadać, z kim ma do czynienia: "Nie Ruskie wy, ludzie, nie bolszewiki, ludzie, nie Polaki, ludzie, kto wy?" - pyta ich. "Tutejsze" - słyszy w odpowiedzi. Nie mogąc nic sprzedać, zostawia im w końcu portret proroka Ilji - uzdrowiciela chorych i cudotwórcy. Ci postanawiają zaprowadzić do Ilji miejscową wariatkę, nawiedzoną - jak mówią - przez diabła.

II. Cud. Do chałupy Ilji w Wierszalinie wieśniacy przyprowadzają związaną Olgę i Ślepego, aby Ilja ich uzdrowił. Ten przywraca ślepcowi wzrok, po czym Pijaka tak skutecznie piekłem straszy, że ten odchodzi z płaczem i silnym postanowieniem, by rzucić nałóg. Wreszcie każe rozwiązać opętaną przez diabła Olgę i obiecuje, że uzdrowi ją nazajutrz, tymczasem rozkazuje wieśniakom myśleć o własnych grzechach.

III. Krzyż. Chłopi przerażeni wizją końca świata, przed którym ostrzegał ich Ilja, postanawiają krzyż z drewna wyszykować, u Ilji poświęcić i u rozstajów postawić, żeby Lucyper do wsi dostępu nie miał.

IV. Egzorcyzmy. Ilja próbuje wypędzić diabła z Olgi, ale bezskutecznie, wreszcie rozcina jej więzy i puszcza wolno.

V. Ofiara. Chłopi niosą krzyż, by ustawić go na rozdrożach. Widzą w Ilji ponownie na świat zesłanego Zbawiciela, którego przyjście zwiastuje koniec świata. Nie mogą jednak zrozumieć, czemu tyle nieszczęścia na świecie, skoro Zbawiciel tuż obok. I oto przychodzi im na myśl, że skoro to Zbawiciel, to ukrzyżować go trzeba, inaczej zbawienia nie będzie.

VI. Ślepy. Przy drodze śpią Młoda i Ślepy. Młoda odmawia zdrowaśki wedle zaleceń Ilji.

VII. Pijanica. W nocy Pijanica postanawia sprawdzić, czy naprawdę został przez Ilję wyleczony i na próbę pociąga nieco wódki, choć boi się potępienia. Wódka smakuje jak dawniej.

VIII. Olga. Dziewczyna śpiewa pieśń do Lucypera, skarży się, że matka wygnała ją z domu i chce iść pod opiekę do cerkwi.

IX. Losowanie. Rankiem Marczuk, Charyton, Aćko i Pałaszka wciąż trwają przy postanowieniu ukrzyżowania Ilji. Postanawiają rozlosować pomiędzy sobą role Judasza, Piłata i Żołnierza. Aćko ma być Piłatem, Charyton - Judaszem, a Marczukowi pozostaje rola żołnierza. Tymczasem mijają ich Młoda i Ślepy, a po chwili Pijanica. Okazuje się że Ślepy nadal nie widzi, a Pijanica jest pijany - żadnego cudu więc nie było. A skoro cudu nie było, znaczy Ilja nie święty, a skoro nie święty - krzyżować nie trzeba. Starczy krzyż na drodze ustawić i tyle. Od zamiaru jednak nie odstępują, mało tego: Młoda, Ślepy i Pijanica przyłączają się do wyprawy, a spotkany na drodze Katolik obiecuje przynieść gwoździe, kosę na sztorc do przebicia boku, bicz do biczowania i koronę cierniową.

X. Żaba. Przed chałupę Ilji przychodzi opętana Olga, prosi o chleb. Ilja obiecuje ją nakarmić, ale najpierw każe jej zmówić pacierz. Ta jednak zamiast pacierza odmawia bluźnierczą modlitwę, przeklina Ilję i pada zemdlona. Ilja rozkazuje Wierze, swojej gospodyni, aby nagotowała ciepłej wody, rosołu i dała dziewczynie czyste ubranie, aby ta mogła się umyć, najeść i przebrać, kiedy się ocknie. Wtedy przed dom Ilji przyjeżdża na rowerze Pijanica z wiadomością, że chłopi idą go ukrzyżować, jak Jezusa Chrystusa, aby trzeciego dnia zmartwychwstał i świat zbawił.

XI. Strach. Bondar, Marczuk, Charyton, Aćko, Katolik idą przez zboże w stronę chałupy Ilji, niosą krzyż. Za nimi Pałaszka, Ślepy i Młoda niosą narzędzia potrzebne do ukrzyżowania. Postanawiają najpierw na próbę ukrzyżować stracha na wróble. Brakuje im jednak Heroda, który by kupił zdradę Judasza za trzydzieści groszy i trzydziestu groszy. Wreszcie mianują Herodem Katolika i zaczynają odgrywać proces Chrystusa, potem biczowanie. Przeklinając na całe zło tego świata biją tak mocno, że strach na wróble się rozpada.

XII. Bestyja. Olga myje się w chałupie Ilji, śpiewając o tym, jak oddając się mężczyznom, radziła sobie w życiu. Ilja próbuje ją nawracać, ale dziewczyna kpi z niego, że on Jezus, bo idą go krzyżować. Kiedy Ilja zaprzecza, Olga kpi z niego dalej, że jak pieśni o nim śpiewają i jak uczy się modlić - to on Jezus, ale jak krzyżować go idą - to już nie Jezus. Wiera słysząc jej złorzeczenia, zamierza się na Olgę siekierą, Ilja ją powstrzymuje, ale za karę karze Wierze spać na dworze i modlić się o wybaczenie tego grzechu. Olgę bierze ze sobą do chałupy.

XIII. Ostatnia Wieczerza. Niosący krzyż chłopi spotykają Żyda Rodszylda. Kiedy mówią mu, co zamierzają zrobić, Rodszyld tłumaczy im, że Ilja to zwykły człowiek a nie żaden zbawiciel, że zmartwychwstanie sam człowiek wymyślił, żeby było łatwiej żyć, że to wszystko na niby. "Czy Boga trzeba ukrzyżować, żeby w niego uwierzyć?" - pyta ich. Wściekli chłopi rzucają się na niego i postanawiają w zamian jego ukrzyżować. Dopiero, gdy ten straszy ich kryminałem, puszczają go, a on ucieka w popłochu. Tymczasem chłopi postanawiają się posilić. Jak mówią, okoliczna ludność, mając ich za świętych, nie szczędzi im popitki i jedzenia. Wódka zaczyna działać, niedoszli krzyżownicy zaczynają się bać na zmianę a to piekła - jeśli Ilja zmartwychwstanie, a to kryminału - jeśli nie zmartwychwstanie. Po pijanemu jeden za drugim gwałcą Pałaszkę. Po czym biorą krzyż i ruszają w dalszą drogę.

XIV. Sąd Ostateczny. Przed chałupę Ilji przybywa Rotszyld, by go ostrzec, ale jest już za późno, bo pojawiają się Krzyżownicy, którzy chcą Ilję ukrzyżować, aby sprawdzić czy on święty czy nie-święty. Katolik jako Herod, zakłada brodę ze sznurka i koronę, daje Charytonowi - Judaszowi trzydzieści groszy by wydał Jezusa. Charyton podchodzi do Ilji i chce go pocałować, ale Ilja uderza go w twarz i ucieka. Wiera i Wasyl łapią go jednak i procedura toczy się dalej: nakładają Ilji koronę cierniową z drutu kolczastego. Nagle z chałupy wybiega Olga z ikoną Matki Boskiej i krzyczy, że chcą ukrzyżować świętego, który diabła z niej wypędził. Chłopi padają na kolana i uwalniają Ilję. Ten rozkazuje im ustawić krzyż obok swojej chałupy, a wszystko co ze sobą przynieśli ułożyć wokół niego. Po czym siada na przyniesionym przez Wierę i Wasyla "tronie niebieskim" z "mieczem ognistym w dłoni" i odgrywając Chrystusa na Sądzie Ostatecznym, skazuje krzyżowników na wieczne potępienie. Przerażeni chłopi zaczynają się kłócić i wzajemnie zwalać na siebie winę za pomysł ukrzyżowania Ilji. Wtedy wstawia się za nimi Olga i Ilja zmienia zdanie. Postanawia wysłać ich do nieba, po czym zaprasza wszystkich na rosół i chleb do swojej chaty. Kiedy wciąż przerażeni chłopi siadają za stołem, Ilja tłumaczy im, że nie jest Jezusem. Wtedy wraca Rotszyld z wiadomością, że ten, co odgrywał Judasza powiesił się w lesie.

Ukryj streszczenie