Opera w 1 akcie z prologiem; libretto: kompozytor wg Villiers de I'Isle Adama i Ch. de Costera.
Prapremiera: Florencja V 1951.
Premiera polska: Warszawa 1963.
Osoby: Matka - sopran; Więzień - baryton; Klucznik-Inkwizytor - tenor; dwaj zakonnicy - tenor i baryton; Zakonnik - rola niema; chór (za sceną).
Akcja rozgrywa się w Hiszpanii w pierwszej połowie XVI w.
Prolog. Matka rozpacza na skutek długiej nieobecności syna. Dręczą ją najgorsze przeczucia; przed oczami jawi się jej wizja okrutnego króla Filipa II...
Scena I-IV. Obawy nieszczęśliwej kobiety były aż nadto uzasadnione. Odnajduje ona bowiem swego syna w więzieniu inkwizycji. Storturowany więzień nie jest już nawet w stanie ucieszyć się przyjściem Matki... Pobudza go jednak do życia przyniesiona przez Klucznika wiadomość o wybuchu powstania we Flandrii. Marzy mu się upadek panowania Filipa II, powraca nadzieja. Gdy zaś Klucznik wychodząc pozostawia niedomknięte drzwi celi, Więzień, acz pełen obaw i wątpliwości, decyduje się na próbę ucieczki. Mija - pozornie nie zauważony - zakonnika niosącego narzędzia tortur, mija dwóch innych mnichów, już wolność wydaje mu się bliska, już w sercu rozbrzmiewać poczyna hymn triumfu, gdy naraz na jego drodze staje Wielki Inkwizytor, w którym nieszczęsny więzień ze zgrozą rozpoznaje... Klucznika. Poniewczasie pojmuje, że jego ostatnie przejścia były jeszcze jedną, najstraszniejszą torturą - torturą nadziei...
"Więźnia" napisał Dallapiccola w latach 1914-43. Konstrukcja dzieła opiera się na tradycyjnych formach operowych (recytatyw, arioso, aria, ensemble) oraz instrumentalnych (ricercar, intermezzo), zastosowana została również zasada motywów przewodnich. Kompozytor posłużył się tu techniką dodekafoniczną (której użył po raz pierwszy już w utworze "Canti di prigionia") - "materiał muzyczny" opery stanowi jedna pełna dwunastotonowa seria oraz dwie serie pomocnicze. Te zasady konstrukcyjne pozwoliły Dallapiccoli stworzyć dzieło o niezwykłym ładunku dramatycznym - jeden z wybitnych krytyków postawił je obok Wozzecka, jako "dwa szczyty ekspresji w dramatach muzycznych XX wieku". Pobudką do napisania "Więźnia" stały się, wg słów kompozytora, wydarzenia wojny, okropność faszystowskiego terroru, i - w związku z tym - ,,myśli o oporze całej Europy przeciw dyktaturze".
Źródło: Przewodnik Operowy, Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
