Heiner Müller
Hamlet maszyna
Czas akcji: nieokreślone.
Miejsce akcji: Europa.
Obsada: minimum 3 role męskie i 3 role kobiece.
Druk:
"Hamlet maszyna" to najgłośniejszy i najczęściej wystawiany utwór Heinera Müllera. Tekst w formie monologu to zaledwie osiem stron maszynopisu. Z "Hamletem" Shakespeare'a łączy dramat Müllera motyw śmierci ojca i towarzyszące mu okoliczności, jak też postaci Horacego, matki Hamleta, Poloniusza i Ofelii, które są jednocześnie postaciami szekspirowskimi i współczesnymi. Autor podzielił tekst na cztery części. Pierwsza to Album rodzinny, przedstawiający głównego bohatera, opowiadającego o swym życiu i sytuacji emocjonalnej, spowodowanej traumatycznymi przeżyciami. Rozpoczyna się pogrzebem ojca, króla, męża stanu:
"Byłem Hamletem. Stałem na brzegu i rozmawiałem z morzem PLEPLE, z tyłu za mną ruiny Europy. Biciem w dzwony rozpoczął się pogrzeb męża stanu, morderca w parze z wdową, krokiem defiladowym za trumną Dostojnego Ścierwa szli radcy wyjący w nędznie opłaconej żałobie..."
Cześć druga - "Europa kobiety" - poświęcona jest Ofelii, Kobiecie na stryczku, Kobiecie z przeciętymi żyłami, Kobiecie ze śmiertelną dawką, Kobiecie z głową w piecyku gazowym. Kobiecie przez duże K, która w dramacie Müllera mówi:
"Ciskam w ogień moje suknie. Wyrywam sobie z piersi zegar, który był moim sercem. Wychodzę na ulice odziana w swoją krew."
W króciutkim "Scherzo", części trzeciej, króluje "Uniwersytet umarłych. Szepty i pomruki. Ze swych nagrobków (katedr) umarli filozofowie ciskają swymi dziełami w Hamleta". Ofelia robi strip-tease, a Hamlet wkłada jej suknię i przeobraża się w kobietę. Pojawiający się ojciec Hamleta, wraca razem z Ofelią i Klaudiuszem do trumny. Zaś "Hamlet w pozie dziwki" tańczy z aniołem, którym jest Horacy. Z trumny dochodzą śmiechy, a na huśtawce siedzi Madonna z rakiem piersi. Hamlet z Horacym zastygają w objęciach pod parasolem. "Rak piersi świeci niczym słońce".
Cześć czwarta to "Burda w Peszcie Bitwa o Grenlandię", którą rozpoczyna Hamlet słowami: "Piec dymi w niespokojnym październiku
A BAD COLD HE HAD OF IT JUST THE WORST TIME
JUST THE WORST TIME OF YEAR FOR A REVOLUTION"
Ta ostatnia część opowieści, dotyczy rewolucji, przewartościowań, których ona dokonuje i schizofrenii moralnej, do której doprowadza. Aktor grający Hamleta mówi:
"Nie jestem Hamletem. Nie będę grał odtąd żadnej roli. Moje słowa nie mają mi już nic do powiedzenia. Moje myśli wysysają krew z obrazów. Mój dramat się już nie odbędzie..." W końcu stwierdza: "Nie chcę już jeść pić oddychać kochać kobiet mężczyzn dzieci zwierząt. Nie chcę już umierać. Nie chcę już zabijać. [...] Chcę być maszyną. Ramiona do chwytania nogi do chodzenia żadnego bólu żadnej myśli."
Po tej konstatacji zjawiają się, w postaci trzech nagich kobiet, Marks, Lenin i Mao. Mówią równocześnie po niemiecku, rosyjsku i chińsku: "CHODZI O TO ŻEBY STOSUNKI W KTÓRYCH CZŁOWIEK..."
Sztukę kończy aktor grający Hamleta, który ubrawszy się w zbroję rycerza rozpoławia toporem głowy przywódców rewolucji Marksa, Lenina i Mao. Zaczyna padać śnieg. Przychodzi "epoka lodowcowa".
"W utworze Müllera - pisze Władysław Zawistowski - mamy do czynienia z obsesyjną wizją świata w stanie chaosu i rozpadu, porażonego aktami zbrodni, seksualnej przemocy, kazirodztwa, kanibalizmu, aktami ekstremalnymi w swym okrucieństwie i nihilizmie." (Autograf 1/90)
Ukryj streszczenie
