Musical w 2 aktach; libretto i teksty piosenek: Ryszard Marek Groński i Antoni Marianowicz (wg komedii Niccolo Machiavellego "Mandragora").
Prapremiera: Gdynia 13 VII 1975.
Osoby: Machiavelli; Kallimach; Lukrecja; Nicio Calfucci, jej mąż; Sostrata, jej matka; brat Tymoteusz; Piekarz; Oberżysta; Rzeźnik; wieśniacy, służba. Akcja rozgrywa się w XV w. we Florencji oraz w oberży pod Florencją.
Akt I. W niewielkiej oberży pod Florencją Niccolo Machiavelli gra w kości z miejscowymi rzemieślnikami. Sprytny polityk, odsunięty intrygami od dworu Medyceuszów, spędza tu dnie na dobrowolnym wygnaniu, zapomniany przez wszystkich... Nie przez wszystkich jednak! Odnajduje go tutaj Kallimach, dawny uczeń, i błaga o pomoc w sercowych kłopotach. Kallimach kocha Lukrecję, córkę Sostraty, żonę podstarzałego safanduły Calfucciego. Calfucci, dureń i zazdrośnik, trzyma żonę niczym w więzieniu - trzeba nielichego podstępu, aby nawiązać z nią kontakt, że zaś Kallimach w fortelach nie jest najmocniejszy, szuka oparcia w legendarnym sprycie Machiavellego. Mistrz godzi się służyć mu pomocą; Calfucci gardłował przeciw niemu na dworze Medyceuszów, chętnie odwdzięczy mu się wyprowadzeniem w pole. Zresztą - pociąga go każda intryga!
We Florencji Machiavelli odwiedza Sostratę, z którą niegdyś romansował, i od niej dowiaduje się o kłopocie córki i zięcia: Calfucci marzy o potomku, o przedłużeniu rodu - niestety, jego wysiłki nie przynoszą żadnego rezultatu. Machiavelli oświadcza, iż zna lekarza niezawodnie leczącego bezpłodność, udaje jednak, iż nie zamierza zdradzić jego nazwiska Calfucciemu i zaludnić Florencję mnóstwem Calfucciątek... Chytre słowa padają na podatny grunt; gdy w chwilę po Machiavellim odwiedza Sostratę jej podstarzały zięć i dowiaduje się o lekarzu-cudotwórcy, natychmiast spieszy spotkać Niccola i uzyskać od niego adres medyka. Spotykają się w pobliżu kościoła, w którym modli się właśnie Lukrecja, obserwowana z zachwytem przez Kallimacha... Calfucci przyrzeka wprowadzić Machiavellego z powrotem na dwór medycejski, jeśli tylko ułatwi mu kontakt z cudownym doktorem. Machiavelli długo się z nim droczy, wreszcie - godzi się poznać Calfucciego z lekarzem. Lekarzem jest naturalnie przebrany Kallimach; tłumaczy on Calfucciemu, iż jedynym stuprocentowo pewnym lekarstwem na bezpłodność jest korzeń, który zwie się mandragora.
Kuracja jest niezwykle prosta: niepłodna kobieta musi wypić wyciąg z korzenia mandragory, jedyny problem: mężczyzna, który pierwszy zbliży się do niej po wypiciu napoju - umrze. Kallimach z Machiavellim i na to jednak mają radę: niech Calfucci schwyta jakiegoś włóczęgę i przymusi do spędzenia nocy z Lukrecją - włóczęga umrze po paru godzinach, a Calfucci będzie już potem mógł bezpiecznie kontynuować dzieło przedłużania rodu. Dyskrecja zapewniona - zwłoki przecież nie przemówią!... Calfucci po krótkiej walce z ogarniającymi go wątpliwościami akceptuje ostatecznie ów pomysł z wdzięcznością.
Akt II. Pozostaje ostatnia trudność: do owej niezwykłej kuracji trzeba przekonać jeszcze Lukrecję i Sostratę. Machiavelli i Kallimach liczą tutaj na wpływy spowiednika Sostraty, brata Tymoteusza, który w zamian za szczodre datki na odnowienie kaplicy podejmuje się poprzeć sprawę swoim autorytetem.
Gdy bije północ, na florenckim rynku Machiavelli z Calfuccim napadają na przebranego w łachmany Kallimacha i wiodą go do sypialni Lukrecji. Sostrata pod wpływem słów Machiavellego i brata Tymoteusza godzi się na niecodzienną kurację córki, zresztą doświadczona w miłosnej sztuce dama dobrze wie, na czym polega cudowna moc korzenia mandragory. Lukrecja także zaprzestaje oporu i za aprobatą matki, mnicha i męża kładzie się do małżeńskiego łoża z Kallimachem. Spędzają cudowną noc; Kallimach wyjaśnia Lukrecji cały podstęp, a ona, choć początkowo udaje oburzenie, wybacza mu naturalnie wszystko... Calfucci zachwycony, że kuracja przebiega gładko i że na pewno mieć będzie potomka, łatwo daje posłuch nowej sugestii Machiavellego i postanawia ubłagać cudownego lekarza, by - jako spłatę długu wdzięczności - zechciał przyjąć stałą gościnę w jego domu, by zamieszkał pod jego dachem. Cóż to będzie za wygoda dla Lukrecji, gdy medyk zawsze stanie do jej dyspozycji...
Minął rok. Lukrecja jest szczęśliwą matką uroczego dzieciaka, a lekarz - Kallimach nie odstępuje matki i dziecka ani na chwilę. Radość Lukrecji jest bez granic, a Machiavelli, za sprawą Calfucciego, odzyskał łaski u dworu, więc też nie narzeka. Lecz najbardziej dumny i szczęśliwy jest chyba Calfucci. "Stąd na szczęście przepis tani, wierzcie w to - w co wierzyć milej"...
Niccolo Machiavelli (1469-1527), jedna z najgłośniejszych postaci włoskiego Odrodzenia, był giętkim politykiem, którego linia postępowania nacechowana podstępem, przemocą, obłudą i cynizmem, postępowania w myśl zasady "cel uświęca środki", dała nazwę ("makiawelizm") tak specyficznej - lecz często w polityce spotykanej - doktrynie. Był jednak również wybitnym myślicielem, historykiem, autorem "Księcia" ("Il Principe") - klasycznego dzieła o technice rządzenia i - twórcą świetnej komedii "Mandragora czyli Napój zapładniający" ("La Mandragola"; 1524), jednej z najdoskonalszych komedii w renesansowej Italii, zjadliwie wykpiwającej hipokryzję i ciemnotę. Ten właśnie utwór obrali za podstawę libretta autorzy musicalu, trzymając się w zasadzie bardzo wiernie fabuły oryginału, a jedynie - wypróbowanym wzorem librecistów "Boccaccia" - wprowadzając na scenę samego Machiavellego (w sztuce Kallimach obmyśla intrygę ze sprytnym rajfurem, Liguriem). Ozdobiony uroczą muzyką Wasowskiego, nie stylizowaną zresztą na epokę Renesansu, lecz współczesną, o dużym wdzięku i typowej dla Wasowskiego subtelności - stał się "Machiavelli" jednym z najlepszych i najzabawniejszych naszych musicali lat 1970-ych.
Źródło: Przewodnik Operetkowy Lucjan Kydryński, PWM 1994
Ukryj streszczenie
