Komiczno-fantastyczna opera w 3 aktach; libretto: Hermann Mosenthal, wg Williama Szekspira. Prapremiera: Berlin 9 III 1849.
Premiera polska: Warszawa 1865.
Osoby: Sir John Falstaff - bas; pan Fluth - baryton; pan Reich - bas; doktor Cajus - bas; Fenton - tenor; Sparlich, szlachcic - tenor; pani Fluth - sopran; pani Reich - alt; Anusia, córka państwa Reich - sopran; oberżysta i kelner w gospodzie "Pod Podwiązką" - role mówione; mieszczanie, kobiety, dzieci, dwaj służący Flutha.
Akcja rozgrywa się w Windsorze w początkach panowania króla Henryka V (1413-32).
Akt I. Odsłona 1. Jowialny, wielce miłujący dobre jadło, brzęk złota i ładne kobietki rycerz Falstaff wysłał do dwóch przyjaciółek - pani Fluth i pani Reich - listy, oświadczając jednej i drugiej swą miłość w identycznych słowach. Nie przewidział, że wesołe kumoszki pokażą sobie nawzajem otrzymane listy (duet "Nein, das ist wirklich doch zu stark!") i uknują intrygę, aby zadrwić z niefortunnego amanta.
Odsłona 2. Pani Fluth zaprosiła do siebie Falstaffa i teraz czeka na jego odwiedziny (aria "Nun eilt herbeil"). Falstaff zjawia się i uderza w konkury do gospodyni, gdy wtem wpada pani Reich, donosząc przyjaciółce, iż mąż jej, który widocznie coś podejrzewa, śpieszy do domu z licznym gronem towarzyszy. Obie panie ukrywają drżącego ze strachu rycerza w koszu do bielizny i polecają służbie wynieść go właśnie w momencie, gdy zagniewany pan Fluth wpada do mieszkania. Kosz wraz z żywą zawartością zostaje szczęśliwie wyniesiony z domu i - wrzucony do potoku, gdzie zazwyczaj pierze się bieliznę.
Akt II. Odsłona 1. W gospodzie "Pod Podwiązką" Sir John Falstaff usiłuje utopić w winie swój zły humor z powodu niefortunnej przygody miłosnej (aria "Als Bublein klein"). Przybywa doń tajemniczy mężczyzna, prosząc rycerza, aby on, niepokonany zdobywca serc niewieścich, utorował mu drogę do wzajemności pani Fluth. W rzeczywistości tajemniczym przybyszem jest sam pan Fluth, który w ten sprytny sposób pragnie wybadać, czy żona istotnie go zdradza. Usłyszawszy mocno koloryzowaną, lecz w ogólnych zarysach prawdziwą opowieść rycerza wraz z zapewnieniem, że pani Fluth po raz wtóry wyznaczyła Falstaffowi schadzkę, wściekły spieszy do domu.
Odsłona 2. W ogrodzie za domem państwa Reichów dwaj adoratorzy ich córki Anusi - protegowany przez pana domu szlachcic Sparlich oraz popierany przez panią Reich zamożny, acz podstarzały doktor Cajus - są świadkami spotkania Anusi z jej ukochanym, Fentonem.
Odsłona 3. Falstaff znowu zaleca się do pani Fluth i znów zaniepokojona pani Reich nadbiega z wieścią, że pan domu powraca. By uchronić Falstaffa przed mieczem mściwego małżonka, obie kumoszki przebierają go pospiesznie w suknie starej ciotki. Wybieg ten ratuje rycerzowi życie, lecz nie chroni przed solidną porcją szturchańców, jakich nie szczędzi znienawidzonej przez siebie domniemanej ciotce gniewny pan domu.
Akt III. Odsłona 1. Znakomicie bawiące się kosztem nieszczęsnego Falstaffa kumoszki wyjawiają całą intrygę nie na żarty już zazdrosnym mężom i teraz wspólnie postanawiają raz jeszcze zadrwić z kochliwego, a podszytego tchórzem rycerza. Zapada postanowienie, że panie wezwą Falstaffa, by o północy stawił się na schadzkę w parku windsorskim, gdzie nikt już nie zakłóci miłosnych rozkoszy. W rzeczywistości zaś rodziny obu pań i ich przyjaciele mają przybyć tam również, aby udając leśne duchy i elfy, nastraszyć rycerza i dać mu odpowiednią nauczkę. Przy tej okazji pan Reich spodziewa się w zamieszaniu umożliwić Sparlichowi porwanie, a następnie poślubienie Anusi. Pani Reich liczy na to samo, mając na widoku osobę doktora Cajusa, i oznajmia mu w tajemnicy, że pozna zamaskowaną Anusię po czerwonej szacie, gdy pan Reich zapowiedział Sparlichowi, że Anusia nosić będzie szatę zieloną.
Odsłona 2. Falstaff przybywa na schadzkę, a rzekome duchy opadają go ze wszystkich stron, nękając, bijąc, i szczypiąc; tymczasem zamówiony ksiądz daje ślub Anusi i... Fentonowi, którego córka państwa Reich uprzedziła, że będzie ubrana na biało. Gdy po komicznych nieporozumieniach sytuacja ostatecznie się wyjaśnia, rodzice Anusi godzą się z faktem dokonanym i udzielają błogosławieństwa młodej parze. Otrzymuje przebaczenie także i Falstaff - tym razem gruntownie już wyleczony z amorów.
Spośród licznych operowych kompozycji Nicolaia "Wesołe kumoszki z Windsoru" są jedynym dziełem, które aż do dnia dzisiejszego nie tylko nie uległo zapomnieniu, ale stało się jedną z najpopularniejszych oper w niemieckiej literaturze muzycznej. Temat pogodnej komedii Szekspira pociągnął już niejednego kompozytora, by wymienić tylko P. Rittera, A. Salieriego, M. Balfego, A. Adama i wreszcie w późniejszym już czacie - Verdiego, który jednak swej operze nadał tytuł "Falstaff".
Opera Nicolaia to prawdziwe arcydzieło lekkości, humoru i zarazem romantycznego uroku. Owo połączenie elementów opery romantycznej i komicznej stanowi najbardziej charakterystyczną cechę muzyki "Wesołych kumoszek z Windsoru". Komediowy charakter posiada duet obu pań w akcie I, pijacka pieśń Falstaffa czy pełen mozartowskiego niemal wdzięku tercet w drugiej odsłonie aktu III. Natomiast w świat czystego romantyzmu przenosi słuchacza miłosna aria Fentona, nastrojowa scena wschodu księżyca oraz scena rzekomego najazdu duchów. Charakterystyczne cechy tzw. "Elfenromantik" odnajdujemy też w uwerturze, która zyskała dużą popularność jako niezależny utwór symfoniczny.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
