Cztery ostatnie pieśni
Muzyka: Richard Strauss "Vier letzte Lieder" ("Cztery ostatnie pieśni") na sopran i orkiestrę; słowa: Hermann Hesse ("Fruhling", "September", "Beim Schlafengehen") i Josef von Eichendorff ("Im Abendrot"). Utwór ten był kilkakrotnie realizowany w formie choreograficznej, po raz pierwszy w 1966 przez B. MacDonalda z Królewskim Baletem Szwedzkim w Sztokholmie, do najważniejszych realizacji należą jednak dwie.
I. Serait-ce la mort?
("Czyżby to była śmierć?")
Balet w 1 akcie. Choreografia: Maurice Bejart.
Prapremiera: Marsylia 5 IV 1970, Ballet du XXe siecle z Brukseli, na scenie Opery.
Wykonawcy: Jorge Donn, Maina Gielgud, Laura Proenca, Kristina Schubert, Catherinc Verneuil; solo wokalne: Elisabeth Schwarzkopf (nagranie).
W ostatnich chwilach swego życia Mężczyzna widzi postacie czterech kobiet, które kochał. Trzy z nich odegrały w jego życiu ważną rolę, czwarta zaś, którą spotkał tylko przelotnie, powraca teraz ze szczególną wyrazistością. Czyżby była zwiastunem śmierci?
"Serait-ce la mort?" stanowił przez wiele lat ważną pozycję repertuaru Ballet du XXe siecle, przekazaną też innym teatrom i zespołom:
Budapeszt 24 I 1975, Opera, w obs. I. Dózsa, L. Partay, K. Csarnoy, M. Metzger, M. Kekesi, Amsterdam 31 I 1979, Ballet van Vlaanderen, w obs. A. Sombart, P. Carey, R. de Craecker, K. Heyninck, D. Casanovą, Paryż 9 VI 1979, Opera, w obs. M. Denard, N. Pontois, F. Clerc, C. de Vulpian, D. Khalfouni, Hawana 3 VI 1980, Ballet Nacional de Cuba, w obs. m.in. L. Carreno i J. Goube.
Balet "Serait-ce la mort?" pokazany był w Polsce dwukrotnie: przez Ballet du XXe siecle VI 1970 i przez balet Opery Budapeszteńskiej V 1976.
II. Cztery ostatnie pieśni
("Vier letzte Lieder")
Balet w 1 akcie. Choreografia: Rudi van Dantzig; scenografia: Toer van Schayk.
Prapremiera: Amsterdam 16 V 1977, Het Nationale Ballet.
Wykonawcy: Monique Sand - Francis Sinceretti, Alexandra Radius - Han Ebbelaar, Valerie Valentine - Wade Walthall, Sonja Marchiolli - Henny Jurriens, Clint Farha; solo sopranowe: Gundula Janowitz (nagranie).
Balet składa się z czterech części, odpowiadających czterem pieśniom. W każdej części na plan pierwszy wysuwa się para tancerzy oraz solista, wcielenie anioła śmierci, który łączy i rozdziela pary, by w finale uprowadzić je z sobą. Główny sens baletu kryje się w słowach pieśni Hessego "September" ("Wrzesień"), obrazującej zamieranie kwitnącego ogrodu, jako symbol wdzięczności za minione szczęście, a zarazem tęsknoty za trwałym spokojem. Cykl tych przeżyć zamyka pieśń ostatnia, mówiąca o zbliżaniu się samotności i wiecznego spokoju.
Balet "Cztery ostatnie pieśni" R. van Dantziga wystawiły też inne teatry:
Wiedeń 7 I 1979, Opera, w obs. G. Haslinger - Ch. Tichy, L. Scheuermann - G. Ditl, G. Cech - K. Musil, M. L. Jaska - M. Birkmeyer, L. Musil, Kopenhaga 23 I 1981, Kongelige Danske Ballet, w obs. m.in. M. Honningen, D. Bjórn, J. Eliasen, A. Villumsen.
R. van Dantzig zaprezentował swe "Cztery ostatnie pieśni" w programie występów w Polsce Het Nationale Ballet XI 1980.
Z bogatej twórczości R. Straussa choreografowie wybierali najchętniej jego programowe utwory symfoniczne:
"Don Juan" (zob. "Don Juan" - inne wersje), "Don Kichot" (zob. "Don Kichot" - inne wersje), "Makbet", chor. M. Pistoni, Mediolan 1969, La Scala.
"Dyl Sowizdrzał" ("Till Eulenspiegels lustige Streiche"), inspirowany powieścią Ch. de Costera, chor. W. Niżyński, sc. R.E. Jones, Nowy Jork 23 X 1916, Balety Rosyjskie Diagilewa na scenie Metropolitan Opera, chor. J. Babilee, sc. T. Keogh, Paryż 9 XI 1949, Ballets des Champs-Elysees, chor. G. Balanchine, sc. E. Frances, Nowy Jork 14 XI 1951, New York City Ballet; chor. V. Jilek, sc. J. Svoboda, Praga 13 V 1972, Narodni divadlo.
W Polsce "Dyla Sowizdrzała" wystawiła Opera w Poznaniu 26 XI 1950, chor. L. Wójcikowski, sc. M. Bogusz i T. Blażejowski, z W. Grucą w roli tytułowej; spektakl ten powtórzyła Opera Warszawska 9 XI 1953 z W. Borkowskim w roli Dyla.
"Mieszczanin szlachcicem" ("Le Bourgeois Gentilhomme"), muzyka do komedii Moliera, chor. G. Balanchine, sc. A. Benois, Monte Carlo 3 V 1932, Ballets Russes de Monte Carlo pt. "Błędny rycerz" ("Knight Errant"), muzyka połączona ze wstępem do opery "Ariadna na Naksos", chor. A. Tudor, sc. S. Lazaridos, Manchester 25 XI 1968, The Royal Ballet - Sekcja Objazdowa pt. "Blown in a gentle wind" ("Wzdęte łagodnym wiatrem"), chor. R. van Dantzig, sc. T. van Schayk, Amsterdam 9 X 1975, Het Nationale Ballet.
"Taniec siedmiu zasłon" z opery "Salome" używany był w wielu solowych tańcach estradowych oraz wchodził w skład muzyki baletowej złożonej z utworów różnych kompozytorów; inscenizowany był również w formie osobnych baletów, m.in.: "Salome", chor. S. Lifar, Monte Carlo 1946, " Jak piękna jest księżniczka Salome dziś wieczór" ("Comme la princesse Salome est belle ce soir"), chor. M. Bejart, Paryż 13 III 1970, Opera Comique, w obs. J. Consoli i M. Denard.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
