Autor: George Gershwin
Prapremiera: 30 marca 1973
Komedia muzyczna w 2 aktach; libretto; Guy Bolton i John McGowan; teksty piosenek: Ira Gershwin.
Prapremiera: Nowy Jork 14 X 1930.
Premiera polska: Gliwice 30 III 1973.
Osoby: Johnny Graham, aktor, bohater telewizyjnego serialu "Dziewczyna szeryfa", Kate, pieśniarka; Max Meier, były mąż i aktualny akompaniator Kate; Molly, dziewczyna-listonosz; Sam Mason, impresario z Hollywood; Doc Parker, gangster, właściciel hotelu w Custerville; Zezowaty Jessup, gangster, pomocnik Parkera; Barman; Tessa i Rita, dziewczyny z amatorskiego zespołu teatralnego w Custerville; Oficer meksykańskiej policji; panienki z "Grand Hotelu"; kowboje, kelnerzy, pracownicy "Grand Hotelu", meksykańscy policjanci.
Akcja rozgrywa się współcześnie w Custerville, w Arizonie oraz w San Luz, w Meksyku.
Akt I. "Grand Hotel" w Custerville; saloon, jak gdyby żywcem przeniesiony z klasycznych westernów, udekorowany jest fotosami z popularnego serialu telewizyjnego "Dziewczyna szeryfa", eksponującymi zwłaszcza głównego bohatera serialu, aktora Johnny'ego Grahama. W ten sposób właściciel lokalu, gangster Doc Parker, pragnie zdyskontować dla celów reklamowych fakt, iż Johnny Graham, który zrezygnował z aktorskiej kariery, osiedlił się właśnie w Custerville i bywa w "Grand Hotelu" częstym gościem. Dziś do Custerville przybywa nieoczekiwanie jeszcze jedna gwiazdka show-businessu: Kate, pieśniarka, niegdyś partnerka Grahama i - chociaż obecnie podróżująca ze swym byłym mężem, pianistą Maxem Meierem - niezmiennie zakochana w Johnnym. Przyjechała do Custerville wyłącznie dla niego, w nadziei, że może jeszcze odrodzi się ich uczucie. Niestety - już pierwsze spotkanie z ukochanym pozbawia ją złudzeń; Johnny wydaje się istotnie zakochany, ale - nie w niej ("But Not for Me").
Jak się wkrótce okazuje, Johnny zainteresował się Molly, miejscową listonoszką. Namawia ją do udziału w próbach teatru amatorskiego, jaki założył w Custerville, daje do zrozumienia, że chciałby związać się z nią węzłem małżeńskim ("Could You Use Me"); Molly jednak nie widzi w nim odpowiedniego kandydata na męża. Jej mógłby imponować tylko prawdziwy kowboj, człowiek Zachodu, a nie aktor - zagubiony jak dziecko w trudnych warunkach życia w Arizonie. Do pracy z amatorami w swym teatrzyku Johnny pozyskał bez trudu Kate i Maxa. Kate daje praktyczną lekcję młodym ludziom brawurową piosenką ("I Got Rhythm"), a Max akompaniuje i jej, i dziewczętom, przy okazji flirtując z nimi na potęgę.
Próbę w teatrzyku zakłóca przyjazd Sama Masona, impresaria z Hollywood. Odszukał Johnny Grahama, aby przywieźć mu sensacyjną propozycję: drugi rzut serialu "Dziewczyna szeryfa" - 50 dalszych odcinków, kontrakt na milion dolarów! Johnny jest szczęśliwy; teraz znowu marzy, aby powrócić do Hollywood, ale zamierza zabrać z sobą Molly. Ona nie chce się na to zgodzić; tu jest jej miejsce na ziemi, tu czuje się dobrze... Dochodzi między nimi do drobnej sprzeczki, którą przerywa Doc Parker i jego pomocnik, Zezowaty Jessup. Zbliżają się wybory szeryfa w Custerville; gangsterzy mają swego kandydata, idącego z nimi ręka w rękę niejakiego Browna. Doc i Zezowaty stanowczo zwracają Johnny'emu uwagę, by przestał występować przeciw Brownowi, bo może mieć kłopoty, a i tak niczego przecież nie zmieni: Brown jest jedynym kandydatem i nikt w miasteczku - znając długie ramię Doca - nie odważy się wysunąć kontrkandydatury.
Nikt? Decyduje się na to Molly i wysuwa kandydaturę... Johnny'ego! Tylko on może wreszcie zrobić porządek w mieście i wyzwolić je spod władzy oszustów i gangsterów!... Zanim zaskoczony Johnny zdołał cokolwiek powiedzieć, już otacza go młodzież z jego zespołu, gratulując i przyrzekając poparcie. Już Johnny zdaje sobie sprawę, że ulega. Ulega urokowi Molly i dla niej rezygnuje z milionowego kontraktu i spokojnego życia ("Embraceable You"), a Molly oświadcza mu, że teraz godzi się być z nim. Takiemu mężczyźnie nie umiałaby powiedzieć "nie"...
Jego decyzja doprowadza do furii Kate i Sama (ją z powodu Molly, jego z powodu nie zrealizowanego kontraktu), zyskuje natomiast pełne poparcie Maxa, który liczy na to, iż jeśli Johnny zostanie szeryfem i mężem Molly, wówczas Kate na niego spojrzy łaskawszym okiem i ponownie wyjdzie za niego za mąż, o czym Max w skrytości ducha marzy. Aktywnie zatem włącza się Max w kampanię przedwyborczą, a Johnny ostatecznie - wygrywa! Jest szeryfem!
Kate i Sam zaczynają działać. Wiedzą, że jeśli poróżnia Johnny'ego z Molly i zniszczą ich uczucie, Johnny nie będzie oglądał się na Custerville i pojedzie do Hollywood. Intryga szybko przynosi owoce. Gratulacyjny pocałunek, jaki składa Kate na ustach nowego szeryfa, na pewno nie wygląda na wyłącznie gratulacyjny, a przyprowadzona w odpowiedniej chwili przez Sama Molly widzi to i urządza scenę zazdrości, postanawiając w rewanżu zainteresować się Samem, co z kolei oburza Johnny'ego. Kate dolewa oliwy do ognia, przypominając Johnny'emu, jak fatalnie wyszedł Samson, gdy związał się z zazdrosną kobietą, Dalilą ("Sam and Delilah").
Akt II. W przygranicznej miejscowości meksykańskiej San Luz całe towarzystwo z Custerville świętuje wygraną Johnny'ego w wyborach. Johnny przyjechał tu ostatecznie z Kate, a obrażona na niego Molly - z Samem, który z wprawą wytrawnego podrywacza poi ją szampanem i wiele sobie po tej meksykańskiej wyprawie obiecuje.
Przyjechali do Meksyku także Doc z Zezowatym, chcąc tutaj "załatwić" porachunki z Johnnym. Doc zamierza użyć do mokrej roboty Zezowatego; przypomina mu, iż Johnny nosi dziś czerwone sombrero, i w to właśnie sombrero ma rąbnąć ogromną pałą. Zezowaty jest już wprawdzie pijaniusieńki, lecz zadanie przyrzeka wypełnić dokładnie. Ich rozmowę podsłuchuje - przebrany za hożą Meksykankę - Max, który przybył tu za Kate, by śledzić jej flirt z Johnnym. Teraz Max biegnie do Molly, prosząc, by ostrzegła ukochanego przed grożącym mu niebezpieczeństwem, a przy okazji wyjaśnia naiwnej dziewczynie tajniki intrygi Kate i Sama, tłumaczy, że Johnny tylko ją przecież kocha.
Tymczasem Sam przypadkowo nałożył czerwone sombrero porzucone gdzieś przez Johnny'ego i został zamiast niego pobity, Johnny zaś, który w przypływie zazdrości o Molly odgrażał się publicznie, że Sama zabije, został zaaresztowany jako podejrzany o ten napad.
Nazajutrz, już znowu w Custerville, Doc i Zezowaty pouczają swój personel w "Grand Hotelu": ma zapewnić im alibi, zgodnie zeznając, że cały wczorajszy wieczór gangsterzy spędzili u siebie i w ogóle nie wyjeżdżali do Meksyku, jedyny szkopuł stanowi obciążające ich oświadczenie Maxa, który zreferował policji podsłuchaną rozmową gangsterów i oczywiście fakt ich bytności w San Luz. Doc radzi sobie z tym najprościej: pod groźbą pistoletu Zezowaty sprowadza Maxa do hotelu i tutaj Doc ostro nakłania go groźbami do zmiany zeznań. Max spisuje się dzielnie, a z opresji ratuje go Molly, która przyszła właśnie z pocztą. Widząc, co się dzieje, wycofała się, by powiadomić o wszystkim uwolnionego już z aresztu Johnny'ego, a później wraca, aby za pomocą strzelby utrzymać w szachu gangsterów. Wywiązuje się bijatyka w najlepszym westernowym stylu, aż wreszcie szeryf Johnny i jego ludzie kładą kres gangsterskim machinacjom. Doc i Zezowaty wędrują pod klucz, Molly zostaje panią szeryfową, a Kate wzruszona dramatycznymi przejściami Maxa godzi się ponownie wziąć go za męża...
Premiera "Szalonej dziewczyny" była na Broadwayu pamiętnym wydarzeniem. Po trosze ze względu na muzykę Gershwina, który napisał tu jedną ze swych najbardziej znaczących partytur dla teatru, po trosze ze względu na wspaniałą obsadę, gdzie prym wiodły Ethel Merman (Kate) i Ginger Rogers (Molly), po trosze wreszcie ze względu na wspaniałą orkiestrę Reda Nicholsa, w której grali wówczas m.in. Benny Goodman, Glenn Miller, Jimmy Dorsey, Gene Krupa i Jack Teagarden - same sławy jazzu!... Oryginalne libretto znacznie odbiegało od podanego wyżej streszczenia i opowiadało przygody młodego nowojorskiego playboya, Danny Churchilla, którego ojciec wysłał do prowincjonalnej mieściny, chcąc odciąć go od zgubnych wpływów hazardzistów i baletniczek. Danny okazał się jednak zbyt silną indywidualnością jak na małe Custerville - nie zamierzając zmieniać trybu życia ani rezygnować z tego, co lubi, złe towarzystwo przyciągnął za sobą i wkrótce Custerville przemienił w prawdziwe gniazdo hazardu i rozpusty. Dopiero urok miejscowej listonoszki, Molly, sprowadził go na drogę cnoty; żegnamy go, gdy jako poczciwy kowboj, oczyszczony ze wszystkich zgubnych nałogów, prowadzi wraz z Molly ciche, spokojne rancho.
Libretto było wcale niezłe, a Gershwin ozdobił je kilkoma piosenkami, które dziś należą już do klasyki gatunku: "I Got Rhythm", "Embraceable You", "Bat Not for Me". Po latach jednak współlibrecista Guy Bolton napisał nową, uwspółcześnioną wersję libretta; z tej drugiej wersji skorzystali polscy tłumacze (Antoni Marianowicz i Janusz Minkiewicz) i na niej opiera się streszczenie. Do znakomitych przebojów "Szalonej dziewczyny" dodano tutaj parę innych piosenek Gershwina, m.in. "Strike Up the Band" (z musicalu pod tym samym tytułem; 1929), "By Strauss" (z rewii "The Show Is On!"; 1936), "That Lost Barber Shop Chord" (z rewii "Americana; 1926).
Trzykrotnie przenoszono "Szaloną dziewczynę" na ekran. W 1932 (reż. William A. Seiter; grali: Bert Wheeler i Robert Woolsey), w 1943 (reż. Norman Taurog; grali: Judy Garland, Mickey Rooney, June Allyson), w 1965 (tytuł: "When the Boys Meet the Girls"; reż..Alvin Ganzer; grali: Harve Presnell i Connie Francis; fabuła została zmieniona).
Źródło: Przewodnik Operetkowy Lucjan Kydryński, PWM 1994