Autor: Francis Poulenc
Biches, les
(Łanie)
Balet z chórem w 1 akcie. Libretto (wg pomysłu Jean Cocteau) i muzyka: Francis Poulenc; choreografia: Bronisława Niżyńska (Conrad Drzewiecki); scenografia: Marie Laurencin (Władysław Wigura).
Prapremiera: Monte Carlo 6 I 1924, Balety Rosyjskie Diagilewa.
Prapremiera polska: Poznań 18 II 1973, Opera.
Osoby: Pani Domu - Bronisława Niżyńska; Młoda Dama w niebieskim aksamicie - Wiera Niemczynowa, trzej młodzieńcy - Leon Wójcikowski, Anatol Wilzak i Nikołaj Zwieriew (Juliusz Stańda, Emil Wesołowski, Jacek Solecki); trzy młode panny (Olga Sawicka, Roma Juszkat, Lubomira Wojtkowiak).
Scena przedstawia duży, prawie pusty pokój z oszklonymi drzwiami prowadzącymi na taras; w kącie stoi duża otomana.
Rondo. Taniec dwunastu młodych panien, które przybywają na zaproszenie nieco od nich starszej Młodej Damy;
Chanson dansee. Taniec trzech młodzieńców, zaproszonych również na to spotkanie; krążą oni wokół panien, jakby dokonując wyboru;
Adagietto. Wejście i solowy taniec Młodej Damy w niebieskim aksamicie, która budzi zainteresowanie młodzieńców;
J e u. Taniec jednej z panien, kokietującej młodzieńców;
Rag-Mazurka. Taniec Pani Domu z dwoma młodzieńcami, z którymi opuszcza na chwilę towarzystwo;
Andantino. Pas de deux Młodej Damy w niebieskim aksamicie z trzecim młodzieńcem; ta para również znika na chwilę;
Chanson dansee. Taniec dwóch młodych panien, których wzajemna czułość zdradza dość szczególne zainteresowanie sobą;
Finale. Powrót wszystkich osób i taniec ogólny.
"Les Biches" znaczy w języku francuskim dosłownie - łanie (których sylwetki zdobiły kurtynę); pieszczotliwego zwrotu "ma biche" używa się czasem w potocznej mowie francuskiej; odpowiada to w przybliżeniu naszemu określeniu "kociaki". Młode, wyrafinowanie eleganckie osóbki o niezbyt surowych obyczajach, zblazowana pani domu i młoda dama w typie "chłopczycy" oraz wysportowane sylwetki ich partnerów, znudzonych bywalców salonów - to postacie typowe dla paryskiego środowiska bogatej burżuazji w latach 20-ych naszego stulecia. Zebranie towarzyskie jest tu okazją pokazania, z odcieniem parodii, ich rozrywek, dwuznacznych flirtów i pląsów w rytmie fokstrota czy bostona. Taka jest treść baletu "Les Biches", nowoczesnej "sielanki towarzyskiej", złożonej z szeregu dowcipnych scen o starannie zamaskowanym podłożu erotycznym, ukrytym pod płaszczykiem niewinnej, beztroskiej zabawy, gdzie nawet namiętności nie traktuje się poważnie. Aktualny temat, neoklasyczna muzyka, łącząca styl XVIII-wieczny z formami nowoczesnych tańców towarzyskich, oraz oryginalna choreografia, deformująca w ostrych, łamanych liniach pozy tańca klasycznego, tworzą z baletu "Les Biches" typowy przykład kubistycznych inspiracji w sztuce choreograficznej tego okresu.
Balet wystawiany był także pt. "Zebranie towarzyskie" ("The House Party") w Londynie przez zespół Markovej i Dolina (1937) oraz pod oryginalnym tytułem przez Grand Ballet du marquis de Cuevas, Paryż 1947, przez The Royal Ballet w Covent Garden, Londyn 2 XII 1964, przez Operę w Dusseldorfie 4 VI 1972, z udz. sol. J. Cadzow i P. Breuera.
W polskiej inscenizacji "Les Biches" C. Drzewiecki odtworzył klimat tamtej epoki, a nie stosując się wiernie do libretta oryginału, przedstawił różne powikłania flirtowe trzech par w nocnym lokalu. Balet ten wznowiony został w Polskim Teatrze Tańca 18 X 1973 w czasie tournee zespołu w Szwecji oraz pokazany również w Helsinkach w 1974 i Skopje 1976. Ponadto Drzewiecki wystawił "Les Biches" z Baletem Teatru Miejskiego w Malmo 24 XI 1979 i z zespołem "Arabeska" w Sofii 30 XI 1981.
F. Poulenc jest również autorem kilku innych baletów, np. "koncertu choreograficznego" "Aubade" ("Poranna serenada"), do własnego libretta, chor. B. Niżyńska, sc. J.-M. Frank, Paryż 19 VI 1929, wystawionego na prywatnym przyjęciu u hr. de Noailles; tematem jest dramat dziewiczej bogini Diany, którą namiętność przywiodła do zguby. Balet miał kilka różnych wersji, m.in. G. Balanchine'a 1930 i S. Lifara 1946.
Wspólnie z innymi członkami "Grupy Sześciu", G. Aurikiem, G. Tailleferre, A. Honeggerem i D. Milhaudem, F. Poulenc uczestniczył w napisaniu muzyki do ekstrawaganckiego baletu J. Cocteau "Małżonkowie z Wieży Eiffla" ("Les Maries de la Tour Eiffel"), chor. J. Cocteau i J. Borlin, dek. I. Legut, kost. J. Hugo, Paryż 18 VI 1921, Theatre des Champs-Elysees, Ballets Suedois Rolfa de Mare. Akcja tej burleski rozgrywa się w dniu święta narodowego Francji, 14 lipca (ok. 1900), na I piętrze Wieży Eiffla, gdzie podejmowana jest para nowożeńców. Jest to bezlitosna satyra na sposób życia, zachowania się i ubierania drobnomieszczaństwa paryskiego. Scenę zdobiły dwie wielkie tuby fonografów, przez które Cocteau komentował przebieg akcji; jako soliści wystąpili C. Ari i K. Smith.
Z twórczości Poulenca nie przeznaczonej do wykonania scenicznego wymienić można kilka utworów realizowanych w formie baletów, m.in.: "Concert Champetre" na klawesyn i orkiestrę, chor. E. Walter, dek. H. Wendel, kost. X. Chris, Deutsche Oper am Rhein, Duisburg 16 XI 1965.
"Sekstet" na instrumenty dęte i fortepian jako balet "Aria da capo", chor. i kost. J. Neumeier, Stuttgarter Ballett 10 VII 1966.
"Koncert g-moll" na organy, instrumenty smyczkowe i kotły; jako balet "Gravite", chor. E. Walter, sc. O. Piene, Dusseldorf 19 V 1969, Opera; jako balet "Voluntaries", chor. G. Tetley, sc. R. Ter-Arutunian, Stuttgarter Ballett 22 XII 1.973, w obs. M. Haydee i R. Cragun oraz sześć par tancerzy. Słowo "Voluntary" oznacza utwór na organy, przeznaczony do wykonania podczas nabożeństwa w kościele, a balet pod tym tytułem, nie zawierający fabuły, odznaczał się subtelną grą nastrojów, oscylujących między smutkiem a pocieszeniem. Wystawiło go wiele innych zespołów, m.in. The Royal Ballet 1976, American Ballet Theatre 1977.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997