I. Chopiniana
Balet klasyczny w 1 akcie. Muzyka: Fryderyk Chopin, 8 utworów fortepianowych w orkiestracji Maurice Kellera i Aleksandra Glazunowa ("Walc cis-moll"); choreografia: Michaił Fokin; dekoracje skompletowane z różnych widowisk ze składów teatru.
Prapremiera: Petersburg, Teatr Maryjski 8 III 1908, pt. "Tańce do muzyki Chopina" (przedstawienie na cel dobroczynny); 19 II 1909 pt. "Chopiniana".
Premiera polska: Warszawa 6 XII 1908, Teatr Wielki.
Wykonawcy: Primabalerina - Anna Pawiowa (Helena Rządcówna); dwie Solistki - Olga Prieobrażenska i Tamara Karsawina (Helena Ossowska i Aleksandra Wasilewska); Solista - Wacław Niżyński (Jan Zalewski) oraz zespól 16 tancerek.
Scena przedstawia leśną polanę w świetle księżyca.
Wstęp. "Polonez A-dur" op. 40 nr 1 w wykonaniu orkiestry, jako uwertura. Przy końcowych taktach "Poloneza" podnosi się kurtyna, ukazując ustawiony w półkole zespół z grupą solistów pośrodku; "Nokturn As-dur" op. 32 nr 2. Taniec Primabaleriny, solistek i zespołu; "Walc Ges-dur" op. 70 nr 1. Wariacja pierwszej Solistki; "Mazurek D-dur" op. 33 nr 3. Wariacja Primabaleriny; "Mazurek C-dur" op. 67 nr 3. Wariacja Solisty; "Preludium A-dur" op. 28 nr 7. Wariacja drugiej Solistki; "Walc cis-moll" op. 64 nr 2. Pas de deux Primabaleriny i Solisty; "Walc Es-dur" op. 18. Taniec wszystkich wykonawców, zakończony identycznym ugrupowaniem jak we wstępie.
Historia ogromnie popularnej "Chopiniany" jest dość zawiła. Pierwszą jej wersję, obecnie nigdzie już nie wystawianą, Fokin przygotował na przedstawienie na cel dobroczynny, które odbyło się w Teatrze Maryjskim 10 II 1907. Choreograf posłużył się wówczas opracowaną na orkiestrę przez A. Glazunowa suitą złożoną z 5 utworów fortepianowych Chopina i stworzył 5 obrazów o różnych wątkach tematycznych. Były to: "Polonez A-dur", tańczony w polskich strojach narodowych; "Nokturn As-dur", towarzyszący scenie w klasztorze Valdemosa na Majorce, gdy Chopinowi ukazują się duchy zmarłych mnichów; "Mazurek" jako tło polskiego wesela; "Walc cis-moll" - klasyczne pas de deux A. Pawłowej i M. Obuchowa, i na zakończenie zespołowa "Tarantela" na tle neapolitańskiego pejzażu. "Walc cis-moll" inspirował ogólną koncepcję nowego baletu w jednolitym stylu romantycznym. Druga wersja z 1908 nosiła początkowo tytuł "Balet do muzyki Chopina", z podtytułem "Reverie romantique", lecz już w następnym roku Teatr Maryjski wystawia go jako "Chopinianę". W grudniu 1908 Fokin przyjeżdża do Warszawy i wystawia tę właśnie, znaną później na całym świecie "Chopinianę", wraz z drugim swym baletem "Eunice" wg epizodów z powieści H. Sienkiewicza "Quo vadis", z muzyką Nikołaja Szczerbaczowa.
W Polsce balet wystawiany byt wielokrotnie pt. "Chopiniana" lub "Szopeniana"; w warszawskim Teatrze Wielkim utrzymywała się przez szereg lat wersja Fokina, wznowił ją 7 X 1922 P. Zajlich z udz. H. Szmolcówny i Z. Dąbrowskiego. Prócz tego Chopinianę wystawił Teatr Wielki we Lwowie, 1924, chor. S. Faliszewski, i Teatr Wielki w Poznaniu, 30 V 1925, chor. M. Statkiewicz, z udz. Z. Grabowskiej, I. Jedyńskiej, L. Greloff i M. Sawickiego.
Tradycja "Chopiniany" nie utrzymała się w Polsce po II wojnie światowej. Figurowała ona w pierwszym przedstawieniu baletowym (wraz z "Weselem w Ojcowie") Sceny Muzyczno-Operowej w Warszawie, 17 VII 1946, z okazji jubileuszu P. Zajlicha. Dekoracje przygotował J. Hawryłkiewicz, tańczyli: M. Krzyszkowska, S. Pokrzywińska, S. Szatkowska i S. Cywiński.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
