Przedstawienia

Czas akcji: dziś i w przeszłości.
Miejsce akcji: zaułek St.Louis, Stany Zjednoczone.
Obsada: 2 role męskie, 2 role kobiece.
Druk: Tennessee Williams "Szklana menażeria" [w:] "Współczesny dramat amerykański", tom III, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.

Miejsce akcji jest wspomnieniem, dlatego nie jest realistyczne. Wspomnienie ma dużo poetyckiej swobody, jedne opuszcza szczegóły, a inne wyolbrzymia.
Zamglone, liryczne mieszkanie Wingfieldów wychodzi na podwórze kamienicy czynszowej. Tom, w stroju marynarza, zapala papierosa i zwraca się do publiczności. Tłumaczy, że sztuka dzieje się w latach trzydziestych, kiedy w Hiszpanii była Guarnica, a w Ameryce rozruchy robotnicze w Chicago, St. Louis, Cleveland. Tom jest narratorem, ale także gra jedną z postaci. Pokaże widzom prawdę pod miłą postacią iluzji. Pozostałe osoby dramatu to matka Amanda, siostra Laura i gość, który pojawi się dopiero przy końcu przedstawienia. Gość jest najbardziej realistyczną postacią sztuki. Jest tym, na co czekamy, a co wciąż się odwleka. Piątą osobą dramatu jest ojciec, a raczej jego uśmiechnięta fotografia wisząca nad kominkiem. Ojciec opuścił rodzinę dawno temu. Ostatnią wieścią od niego była widokówka z Mazatlan, nad Oceanem Spokojnym, w Meksyku. Adresu zwrotnego nie podał.
Słychać głos Amandy. Tom wchodzi do jadalni. Przy stole siedzą Amanda i Laura. Markują jedzenie - na stole nic nie ma. Tom przysiada się do matki i siostry. Matka poucza go, jak jeść. Laura wstaje i ma zamiar iść po deser - galaretkę. Amanda powstrzymuje ją. Dziś to Laura będzie damą, a Amanda Murzynką. Laura powinna zachować świeżość rumieńców dla kawalerów, którzy na pewno dziś przyjdą. Matka wspomina czasy swojej młodości i kawalerów, którzy do niej przychodzili. Byli to najzamożniejsi plantatorzy z Missisipi. Laura wzdycha. Ona nie ma takiego powodzenia jakie miała jej matka. Uśmiecha się przepraszająco do brata i mówi mu, że matka boi się, że Laura zostanie starą panną. Amanda każe Laurze pójść do pokoju i poćwiczyć stenografię.
Laura czyści swoją kolekcję szklanych figurek. Do pokoju wchodzi wzburzona Amanda, która właśnie wróciła z miasta. Miała pójść na zebranie Cór Rewolucji, ale po drodze wstąpiła do szkoły handlowej Rubicama, aby dowiedzieć się, jakie postępy czyni jej córka w pisaniu na maszynie. Okazuje się, że Laura od dawna nie chodzi do szkoły. Zamiast tego spaceruje, odwiedza ogród zoologiczny, muzeum... Laura tłumaczy matce, że nie może chodzić do szkoły, ponieważ kiedy po raz pierwszy miała pisać na czas zwymiotowała. Amanda rozpacza. Teraz już do końca życia będą siedziały w domu i bawiły się szklaną menażerią. Laura bez tego kursu nie znajdzie pracy, ale może znajdzie męża? Amanda pyta córkę, czy kiedykolwiek podobał się jej jakiś mężczyzna. Laura opowiada o Jimie, koledze ze szkoły, który nazywał ją "Niebieską Różą". Amanda cieszy się. Jest pewna, że któregoś dnia i jej córka wyjdzie za mąż. Laura śmieje się niepewnie: czy na pewno znajdzie sobie męża? Nie jest przekonana. Przecież jest kaleką. Amanda tłumaczy córce, że to nie jest kalectwo, a mały, ledwie widoczny defekt, który łatwo można wyrównać czymś innym: wdziękiem, żywym usposobieniem, urokiem osobistym. Odwraca się w stronę fotografii męża. Tak, tego jednego ojcu Laury nigdy nie brakowało - osobistego uroku.
Tom kłóci się z matką. Najpewniej przeszkodziła mu w pracy twórczej. Na stole stoi maszyna do pisania i leży rozrzucony stos manuskryptów. Tom chce wyjść z domu. Wściekły szarpie się z płaszczem, po czym rzuca go w kąt. Płaszcz spada na półkę ze szklaną kolekcją Laury. Słychać brzęk tłukącego się szkła. Laura jest załamana. Tom podchodzi, zbiera szkło, chce coś powiedzieć, ale język grzęźnie mu w krtani. Światło gaśnie.
Pijany Tom wraca do domu. Laura czeka na brata. Tom mówi, że był w kinie. Po seansie podali whisky, więc skorzystał z okazji... Kładzie się do łóżka. Po chwili słychać budzik w pokoju Amandy. Matka każe córce obudzić brata. Po ostatniej kłótni nie odzywa się do swojego syna. Każe Laurze także pójść do sklepu i kupić masło. Laura wychodzi. Tom wstaje i idzie do jadalni, by wypić poranną kawę. Przeprasza matkę. Amanda rozpoczyna z nim rozmowę na temat Laury. Uważa, że dziewczyna jest nieszczęśliwa i konieczny jest dla niej mąż. Prosi syna, by rozejrzał się w magazynie, w którym pracuje, za odpowiednim kandydatem.
Amanda, Laura i Tom właśnie skończyli jeść kolację. Kobiety sprzątają ze stołu. Tom wychodzi zapalić. Amanda podąża za nim. Tom ma niespodziankę dla swojej matki. Udało mu się zaprosić jednego mężczyznę. Amanda jest przejęta. Odwiedziny mają nastąpić następnego dnia, trzeba wyczyścić srebro, wyprać serwetki i obrusy. Tom nie rozumie całej wrzawy, ale matka tłumaczy mu, że jest to pierwszy młody człowiek, który zostanie przedstawiony jego siostrze. Chce wiedzieć o nim wszystko - co robi, ile zarabia, jakie zajmuje stanowisko. Gość, który ma przybyć jest Irlandczykiem, katolikiem i nazywa się James D. O'Connor. Tom próbuje ostudzić zapędy matki. Na próżno. Amanda snuje plany matrymonialne. Tom tłumaczy, że problemem Laury jest jej chorobliwa nieśmiałość. Nie dość, że jest kaleką to jeszcze żyje w swoim własnym świecie - w świecie małych szklanych figurek. Amanda jest zakłopotana. Tom wychodzi do kina.
Następnego dnia dom Wingfieldów zmienia się nie do poznania. W oknach powiewają nowe firanki, na krzesła i kanapę nałożono perkalowe pokrowce, na kanapie pojawiła się para nowych poduszek. Na środku pokoju stoi Laura w pięknej, kolorowej sukience. Amanda schyla się przed nią, wyrównując dół sukni. Laura zmieniła też uczesanie - zwykle spięte włosy są teraz luźno ułożone. Ujawniła się jej krucha, nieziemska uroda, jest jak kawałek przezroczystego szkła. Dopiero teraz Laura dowiaduje się, kto ma być na kolacji. Okazuje się, że James O'Connor jest tym samym Jimem, w którym kochała się w szkole. Laura jest bliska omdleniu. Słychać dzwonek do drzwi, Amanda każe córce otworzyć gościom. Laura nie jest w stanie wykonać najmniejszego ruchu. Jest przerażona. W końcu otwiera. Jim wita się z nią, ale nie poznaje jej. Przed kolacją rozmawia z Tomem. Tom zwierza się Jimowi, że od niedawna jest członkiem Związku Marynarzy. Chce podróżować. Składkę za członkostwo zapłacił z pieniędzy, które były przeznaczone na rachunek za światło. Amanda jednak nic o tym nie wie. Po chwili matka wchodzi do pokoju i zaczyna rozmawiać z Jimem. Jim jest nią zachwycony, a Amanda czuje się jak przed laty, gdy była młoda i miała wielkie powodzenie. Laura przygotowuje kolacje w kuchni. Nie czuje się dobrze. Omdlewa. Tom na prośbę matki kładzie ją w salonie na kanapie. Amanda, ku wielkiemu zaskoczeniu swojego syna, rozpoczyna odmawiać modlitwę dziękczynną przed jedzeniem. Zerka przy tym niepewnie na Jima. Światła wygasają.
Pół godziny później kolacja dobiega końca. Światła w całym domu migają, potem nagle gasną. Amanda przypuszcza, że to wina korków, ale Jim je sprawdza. Są w porządku. Amanda podejrzewa więc, że Tom na pewno zapomniał zapłacić rachunku za prąd. Amanda martwi się o Laurę, prosi, by Jim zechciał sprawdzić jak się czuje jej córka. Prosi przy tym, by przyniósł świecznik i wino. To na pewno sprawi, że Laura poczuje się lepiej. Jim wchodzi do salonu, gdzie siedzi Laura. Zaczynają rozmawiać. Po chwili okazuje się, że znają się ze szkoły. Wspominają czasy, gdy razem chodzili na chór. Jim przypomina sobie, że Laura stale się spóźniała. Lura tłumaczy dlaczego - miała wtedy nogę w żelaznych szynach i długo zajmowało jej wejście po schodach do sali. Laura i Jim odnajdują wspólny język. Nieśmiałość Laury topnieje pod wpływem serdeczności Jima. Jim szczerze mówi, co myśli na temat Laury - dolega jej kompleks niższości, nie jest siebie pewna, nie ma do siebie zaufania. Rzuciła szkołę i zrezygnowała z wykształcenia tylko przez to, że stukała nogą w żelaznej szynie i bała się wejść do klasy. A ten defekt jest prawie niewidoczny. Laura pokazuje Jimowi swoją szklaną menażerię. Jim boi się dotknąć szklanych figurek, boi się, że je rozbije. Laura daje mu do obejrzenia swoją ulubioną - szklanego jednorożca. Jim odkłada go na stół. Podchodzi do okna i otwiera je. Daje się słyszeć muzykę. Jim porywa Laurę do tańca. Laura początkowo opiera się, tłumaczy, ze nie umie tańczyć. Po chwili jednak przełamuje się. Oboje okrążają pokój w rytmie walca. Wpadają na stół. Jednorożec upada na podłogę i traci swój szklany róg. Teraz jest podobny do innych szklanych koni. Laura tłumaczy, ze to nawet dobrze. Będzie się czuł bardziej swojsko. Nie będzie uważał się za odmieńca.
Jim prawi Laurze komplementy, całuje ją, jednak po chwili reflektuje się. Tłumaczy jej, ze ma dziewczynę Betty, że niedługo będzie się żenił. Do pokoju wchodzi uradowana Amanda. Jest pewna, ze wszystko idzie po jej myśli. Jim wyjaśnia całą sytuację, przeprasza i wychodzi. Amanda jest wściekła na Toma. Tyle pracy, przygotowań, wydatków! Tom wybiega, trzaskając drzwiami. Amanda pociesza Laurę skuloną na kanapie. Gdy kończy mówić spogląda na fotografię męża i wychodzi. Światło gaśnie.

Ukryj streszczenie