Anna Karenina
Balet w 3 aktach, 17 obrazach. Libretto wg powieści Lwa Tołstoja: Boris Lwow-Anochin; muzyka: Rodion Szczedrin; choreografia: Maja Plisiecka, Natalia Ryżenko, Wiktor Smirnow-Gołowanow (Krystyna Gruszkówna); scenografia: Walentin Lewental (Marian Stańczak).
Prapremiera: Moskwa 10 VI 1972, Teatr Wielki.
Premiera polska: Bydgoszcz 25 VI 1979, Opera i Operetka.
Osoby: Anna - Maja Plisiecka (Anna Rutkowska); Wroński - Maris Liepa (Krzysztof Zakrzewicz), Karenin - Nikołaj Fadiejeczew (Henryk Kariciak), Kitty - Nina Sorokina (Maria Fiałkowska), Drożnin, Betsy Twerska, książę Twerski, Sierioża - synek Anny, Niania, Tuszkiewicz, Korsuriski, Machotin, księżna Sorokina, Zjawa, Julia i Romeo, goście, oficerowie, mieszczanie. Akcja rozgrywa się w Petersburgu i we Włoszech w XIX w.
Akt I. Prolog. Na dworcu petersburskim Wroński spotyka powracającą z podróży matkę i przy tej okazji poznaje Annę. Radość powitania zakłóca tragiczny wypadek śmierci nieznanego osobnika pod kołami pociągu.
Bal. Wroński tańczy z Kitty, gdy wchodzi Anna. Oczarowanie Wrońskiego Anną pogrąża Kitty w smutku.
Zamieć. Przypadkowe spotkanie Anny i Wrońskiego na ulicy w czasie śnieżnej zamieci. Zbliża się Karenin, obaj panowie wymieniają chłodne ukłony, Anna odchodzi z mężem.
Salon Betsy. Przyjęcie w domu Twerskich. Pani domu romansuje z Tuszkiewiczem, co jest starannie zamaskowane, a więc tolerowane przez petersburskie towarzystwo. Przybywają Kareninowie. Wroński wyznaje miłość Annie, która ulegając jego urokowi, odmawia mężowi opuszczenia z nim przyjęcia.
Gabinet Karenina. Powrót Anny do domu. Mąż zarzuca jej nieodpowiednie zachowanie na przyjęciu u Twerskich.
Sen Wrońskiego. W sennych marzeniach jawią się Wrońskiemu różne kobiety jego życia, które teraz stały się nieważne, gdyż marzy on tylko o jedynej ukochanej Annie.
Anna i Wroński. Ich miłosny duet jest spełnieniem upragnionego szczęścia, a zarazem przejawem dręczącej Annę rozpaczy.
Akt II. Wyścigi konne. W gronie oficerów, biorących udział w gonitwach, znajduje się Wroński, na trybunach zaś - Kareninowie. Upadek Wrońskiego budzi przerażenie Anny i jej gwałtowną reakcję na zachowanie się męża.
Gabinet Karenina - Podwójne życie Anny. Karenin porzuca myśl o pojedynku z Wrońskim i oznajmia Annie, że ich współżycie winno zachować pozory przykładnego małżeństwa. Anna pojmuje, że jej związek z Wrońskim musi pozostać w ukryciu.
Choroba i sen Anny. W gorączkowych majaczeniach wydaje się Annie, że obaj - Karenin i Wroński, są jej mężami. Złowieszcza zjawa zapamiętana z wypadku na dworcu niesie zapowiedź zguby.
Pokój Anny. Nie dbając o zachowanie ostrożności, Wroński przychodzi do domu Kareninów. Po namiętnym wyznaniu wzajemnej miłości Anna opuszcza z Wrońskim dom.
Akt III. Włochy. W małym włoskim miasteczku Anna i Wroński przeżywają swe szczęście, zmącone jednak tęsknotą Anny za synkiem.
Ceremonia pałacowa. Tymczasem w Petersburgu Karenin otrzymuje wysokie odznaczenie.
Spotkanie Anny z synem. Anna przychodzi ukradkiem do domu Karenina. Jej spotkanie z Sieriożą przepełnione jest tkliwością i smutkiem. Przerywa je Karenin, rozkazując żonie opuścić dom.
Włoska opera. Anna decyduje się na odważny w jej sytuacji krok: zjawia się w Operze, stając się przedmiotem zainteresowania wytwornej i ciekawskiej publiczności.
Rozpacz Anny. Annę dręczą podejrzenia, że miłość Wrońskiego traci swą siłę, w wyobraźni widzi jego ślub z nieznaną dziewczyną.
Śmierć Anny. Wspominając tragiczny wypadek na dworcu w dniu poznania Wrońskiego, Anna decyduje się ponieść śmierć pod kołami pociągu.
Wybierając kluczowe wątki i sytuacje z powieści Tołstoja, autor libretta oraz inscenizatorzy baletu dążyli do podkreślenia konfliktu Anny Kareniny z obłudnym arystokratycznym i urzędniczym środowiskiem w ówczesnym Petersburgu. Na tym tle przedstawiono ponadczasową ludzką tragedię, rozgrywającą się między trojgiem nieszczęśliwych ludzi: Anną, Wrońskim i Kareninem. Muzyka utrzymana jest w klimacie lirycznych i dramatycznych utworów XIX w. i nawiązuje głównie do stylu twórczości P. Czajkowskiego, przy czym Szczedrin posługuje się bardziej nowoczesną techniką kompozytorską.
Wkrótce po premierze wystawiły "Annę Kareninę" inne teatry w ZSRR, m.in.: Tallinn 28 IX 1973, Estoński Teatr Państwowy "Estonia", chor. E. Suuve; Nowosybirsk 30 XII 1973, w wersji oryginalnej.
Odbyło się również kilka premier "Anny Kareniny" za granicą, m.in. w Belgradzie 1972, Opera, chor. D. Parlić; Pilzno 1977, chor. G. Vobornik; Bratysława 1977, chor. J. Sabovćik; Liberec 1978, chor. F. Pokorny.
Inną wersję "Anny Kareniny" opracował w 1979 A. Prokovsky do zebranych utworów P. Czajkowskiego, dla Australian Ballet w Melbourne.
Sławna tancerka Maja Plisiecka jest również autorką choreografii baletu "Mewa" wg sztuki A. Czechowa, muz. R. Szczedrin, sc. W. Lewental, Moskwa 17 V 1980, Teatr Wielki, w obs. M. Plisiecka (Nina), A. Bogatynow (Trieplow), M. Gabowicz (Trigorin).
Do twórczości R. Szczedrina sięgnął w Polsce J. Graczyk, wybierając jego "Koncert na orkiestrę symfoniczną" "Swawolne czastuszki" jako tło groteski choreograficznej w 1 akcie "Zaloty", libr. wg komedii N. Gogola - S. Stawicz, sc. L. Jankowska, Warszawa 21 III 1979, Teatr Wielki, w obs. J. Rybarska (Agafia), T. Matacz (Stiepan), B. Włodarczyk (ciotka).
Szeroko rozbudowana problematyka społeczna, filozoficzna, psychologiczna i obyczajowa w twórczości L. Tołstoja onieśmielała choreografów w podejmowaniu prób adaptacji baletowych jego powieści. Do nielicznych wyjątków należy więc baletowa adaptacja powieści "Zmartwychwstanie", libr. P. Medecin, muz. A. Tansman, Nicea 17 III 1962, Opera, chor. F. Adret, sc. V. Jedrinsky, w obs. C. Motte i J. Algaroff. Przykładem nastręczających się trudności był natomiast, trwający na premierze prawie 4 godziny (skrócony następnie do 2 godzin), balet "Wojna i pokój" do muz. P. Czajkowskiego (I cz. I Koncertu fortepianowego b-moll, VI Symfonia h-moll "Patetyczna", fragmenty IV i V Symfonii, Uwertura "Rok 1812"), chor. W. Panow , dek. G. Schneider-Siemssen, kost. L. Blei, Berlin 27 VI 1981, Stadtische Oper, w obs. G. Panowa (Natasza), W. Panow (Bezuchow), T. van Cauwenbergh (Wołkoński), H. Schwaarz (Helena), S. Nemethy (Napoleon).
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Tursa, PWM 1997
Ukryj streszczenie
