Osoby

BILLING, Billinżanka, Halina, zamężna Wohl (14 czerwca 1916 Władywostok – 23 stycznia 1995 Łódź),

aktorka. 

Była córką Juliana Billinga, inżyniera, budowniczego mostów, i Zofii z Viwegerów; żoną reżysera filmowego Stanisława Wohla (1912–1985), matką aktora, reżysera i producenta filmowego Andrzeja Wohla (1942–2009). Do Polski przyjechała z rodziną w 1920. Uczyła się w Gimnazjum im. Konopnickiej w Warszawie, ale, jak napisała w życiorysie, z powodu trudnej sytuacji finansowej rodziny po śmierci ojca, po czterech latach naukę przerwała i zaczęła pracować, a gimnazjum ukończyła w późniejszym terminie. Po zdaniu matury studiowała na Wydziale Sztuki Aktorskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie, na publicznym egzaminie końcowym 19 czerwca 1937 wystąpiła w roli Inez (Don Juan Jose Zorilli). Została zaangażowana do Teatrów Miejskich w Wilnie i w sezonie 1937/38 występowała jako: Armanda (Uczone białogłowy), Ola (Mysz kościelna), Małgorzata (Wiele hałasu o nic), Kasandra (Oresteja). Wystąpiła w słuchowisku wileńskiej rozgłośni radiowej: Druga żona (1938).

W sezonie 1938/39 przeniosła się do Teatrów Miejskich we Lwowie; grała tam także po wybuchu II wojny światowej, do 1941 (od grudnia 1939 w Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym), m.in.: Smugoniową (Uciekła mi przepióreczka), Emilkę (Nasze miasto), Violę (Wieczór Trzech Króli), Klarę (Zemsta), Sofronę (Stare wino szumi), Barucha Spinozę (Uriel Akosta). Potem wydarzenia wojenne spowodowały, że znalazła się w głębi ZSRR, w Aszchabadzie. W maju 1943 wstąpiła do I Polskiej Dywizji Piechoty im. Kościuszki w Sielcach nad Oką i została skierowana do powstałego przy niej wkrótce Teatrzyku Żołnierza pod kierownictwem L. Pasternaka. Z teatrem tym, przybierającym kolejno nazwy: Teatr Żołnierza 1 Dywizji, następnie 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych, Teatr 1 Armii Wojska Polskiego (od września 1943 pod dyrekcją Władysława Krasnowieckiego), wędrowała za linią frontu; występowała w programach składanych, takich jak: Ławka w Łazienkach, Nocleg, grała też Klarę (Śluby panieńskie), na przykład w czerwcu 1944 na scenie dawnego Teatru Miejskiego w Łucku. W lipcu 1944 przybyła z teatrem do Lublina. Na scenie lubelskiej grała Marynę (Wesele, premiera 29 listopada 1944), a następnie wystąpiła w tym przedstawieniu w Krakowie (premiera 6 lutego 1945). Od jesieni 1945 do końca sezonu 1948/49 występowała w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, m.in. jako: Solange (Lato w Nohant), Zerbineta (Szelmostwa Skapena), Pierette (Noce gniewu), Angelika (Grzegorz Dyndała), Dorotea (Pies ogrodnika), Anna (Wesołe kumoszki z Windsoru). W sezonach 1949/50 i 1952/53 należała do zespołu łódzkiego Teatru Nowego, gdzie zagrała m.in. Slawikową (Brygada szlifierza Karhana), Martę (Makar Dubrawa). W 1950–52 nie pracowała. 

Od 1 maja 1953 do przejścia na emeryturę w 1977 była w zespole Teatru Powszechnego w Łodzi. Ceniono ją jako aktorkę drugoplanowych ról charakterystycznych. Wystąpiła tu m.in. jako: Madonna Pasqua (Awantury w Chioggi, 1953), Katarzyna (Zatrzymać pociąg, 1955), Elwira (Cyd, 1957); Tetyda (Achilleis i panny), Pani Frank (Pamiętnik Anny Frank) – 1958; Anna (Z nadmiaru miłości, 1960), Ida Stein (Zamach Shawa, 1964), Kmitowa (Dziady, 1965); Mrs Gibbs (Nasze miasto), Pani Eynsford Hill (My Fair Lady) – 1966; Babcia Bene (Advocatus diaboli, 1969), Marta (Zamieć, 1972), Florence (Billy kłamca, 1973), Hrabina- Rezydentka (Szachy, 1974), Matka (Złodziej, 1975). 

Od 1 października 1957 do 31 grudnia 1976 wykładała na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (do 1958 Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna, do 1970 Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa). 

W 1950–85 zagrała niewielkie role w około 20 filmach fabularnych i telewizyjnych serialach.

Bibliografia

Almanach 1995/96; E. Axer: Ćwiczenia pamięci, Warszawa 1984; E. Axer: Ćwiczenia pamięci. Seria druga, Warszawa 1991; Csató: Interpretacje: Dąbrowski: Na deskach t. 1; 20 lat T. Powszechnego w Łodzi 1945–65 (il.); K. Górski: Teatralia z lat 1938–83, Toruń 1999; Jego siła: Kaszyński: Teatr łódz.; Koczanowicz s. 165, 179; Mrozińska: Karabin i maska (il.); Mrozińska: Trzy sezony; Piekarski: Mars i Melpomena (il.); Powszechny nie tylko z imienia; T. Nowy w Łodzi; Teatr pol. we Lwowie; Wilski: Szkolnictwo; Dz. Łódz., 1995 nr 22; Kur. Wil. 1937 (8 X, 18 X), 1938 (8 II, 23 II, 7 V); Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 50, 60, 61, 265, 266, 1973 z. 3–4 s. 480, 1995 z. 1–2 s. 54, 64, 1997 s. 690; Akta (fot.), ZASP; Hałabuda: Repertuar; Wywiad z B., IS PAN; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

S. Ibis-Gratkowski: Portret, karyk., rys., tusz, repr. XXV lat T. Powszechnego w Łodzi; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.